“Alles wat ik geleerd heb en mij geïnspireerd heeft in Irak, kan niet worden samengevat in één alinea.”

Interview met civiel adviseur Khalid

Wat hield jouw werk als mensenrechten- en genderadviseur in Irak precies in?

“Als mensenrechten- en genderadviseur heb je verschillende verantwoordelijkheden. Je bent intern verantwoordelijk voor alles wat betrekking heeft op mensenrechten en gender binnen de missie. Denk bijvoorbeeld aan diversiteit. Daarnaast ben je extern verantwoordelijk voor het adviseren van actoren binnen de Iraakse veiligheidssector, het opzetten en faciliteren van netwerken en het bevorderen van mensenrechten en gendergelijkheid binnen het hervormingsproces van de civiele veiligheidssector. 

Voor een civiel expert is het van belang goed op de hoogte te zijn van de Nederlandse prioriteiten. Om mijn dagelijkse werkzaamheden hierop af te stemmen onderhield ik regelmatig contact met collega’s van de Nederlandse ambassade in Irak en het ministerie in Den Haag.”

Hoe zagen je dagelijkse werkzaamheden eruit?

“Ik plande mijn werkzaamheden in blokken van enkele weken. Zo kende ik periodes van vier tot zes weken waarin ik vrijwel dagelijks het Iraakse ministerie van Binnenlandse Zaken bezocht om advies te geven over principes en de implementatie van op mensenrechten gebaseerd politiewerk. Dit omvatte meerdaagse workshops op het ministerie, waarin uiteenlopende scenario’s werden geanalyseerd vanuit een mensenrechtenperspectief.

Daarnaast waren er periodes waarin ik mij vooral richtte op het geven van interne trainingen aan collega’s over EU-richtlijnen en beleid met betrekking tot mensenrechten en gendergelijkheid. Dit varieerde van tientallen trainingen over onderwerpen als racisme en vooroordelen tot sessies over (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. In totaal schat ik dat ik gedurende twee jaar ongeveer 30 tot 40 trainingen over deze thema’s heb verzorgd.”

Hoe is het om te werken in een land dat nog steeds herstellende is van jaren van conflict?

“Irak is niet het eerste (post-)conflictgebied waar ik heb gewerkt, waardoor mij helaas veel aspecten bekend voorkwamen. Het recente verleden van Irak wordt inderdaad gekenmerkt door jaren van spanningen en conflicten. Iraakse mannen die betrokken waren bij deze conflicten, bekleden nu veel hoge posities binnen de veiligheidssector. Dit heeft invloed op hoe de verplichtingen op het gebied van mensenrechten worden geïnterpreteerd en nagekomen.

Daarnaast heeft oorlog genderspecifieke gevolgen. Iraakse vrouwen en meisjes staan voor talloze uitdagingen: hun toegang tot onderwijs, werkgelegenheid en gezondheidszorg wordt beperkt door de heersende genderdynamiek. De patriarchale structuur belemmert de economische, sociale en politieke participatie van vrouwen. Daarnaast moeten veel Irakese vrouwen omgaan met de gruweldaden die door ISIS zijn gepleegd. ISIS-strijders gebruikten seksueel geweld als strategisch wapen om de bevolking te controleren.”

Hoe beïnvloedde deze situatie jouw werkzaamheden?

“Dergelijke omstandigheden versterken je toewijding aan mensenrechten en gendergelijkheid. Ze onderstrepen hoe cruciaal het is om discriminerende elementen uit de wetgeving te verwijderen, daders van seksueel geweld te vervolgen en veilige opvangplekken te creëren voor overlevenden. Ondanks de vele tegenslagen hebben Irakese vrouwen en meisjes een belangrijke rol gespeeld in de samenleving. Dit bleek onder andere uit hun massale deelname aan de anti-regerings demonstraties, waarbij bijna 600 demonstranten het leven lieten. Hun moed en veerkracht verdienen erkenning en steun.”

Wat is de meerwaarde van civiel experts in landen als Irak?

“Ik denk dat de belangrijkste vraag is wat de meerwaarde van civiele experts voor Nederland is. We hebben in de afgelopen twintig jaar allemaal de gevolgen gezien van een instabiel Irak. Denk aan de opkomst van ISIS, met honderden duizenden doden, miljoenen vluchtelingen, zowel binnen als buiten het land, en andere ongekende wreedheden. Irak is een land met veel minderheden, een geschiedenis van hevige conflicten en een relatief kwetsbaar politiek systeem. Het is van cruciaal belang dat de veiligheidssector in een dergelijk land volledig politiek onafhankelijk opereert, in dienst staat van de grondwet en zich uitsluitend richt op het beschermen van de fundamentele rechten van alle Irakezen. 

Civiele experts leveren een essentiële bijdrage aan internationale vrede en stabiliteit. Ook Nederland profiteert hiervan. Bovendien is het bijzonder waardevol en strategisch belangrijk dat Nederland, via civiele experts, direct vertegenwoordigd is op cruciale posities binnen internationale organisaties.”

Wat heb je persoonlijk geleerd van deze missie en hoe heeft deze ervaring je kijk op mensenrechten, genderadvies en -beleid veranderd?

“Lastige vraag, ik zou alles wat ik geleerd heb en wat mij geïnspireerd heeft enorm tekort doen door het samen te vatten in één alinea. Irak is een belangrijke missie geweest in mijn leven. Het was een gelegenheid om het in het land van Hammurabi over mensenrechten te hebben.

Het was ook een gelegenheid om veerkracht en hoop samen te zien optrekken. Hoe mensen, ondanks de enorme uitdagingen, toch mooie herinneringen creëren met hun kinderen. Hoe vrouwen, ondanks alle uitdagingen die zij zelf meegemaakt hebben, toch geloven dat de wereld er voor hun dochters veel mooier uit gaat zien. Maar ook hoe slachtoffers van de wreedheden hun haatgevoelens opzij zetten en aan een mooie toekomst met hun kinderen werken. Ik heb geleerd dat ons werk niet tevergeefs is.”

Volgende artikel: Herinneringsmedaille Internationale Missies 2024