'Wij bepalen mede de koers'

Nederland koploper op het gebied van nanotechnologie

Nanotechnologie voor dummies

'Alles om ons heen is opgebouwd uit atomen, ook materialen waarvan wij producten maken, een tafel bijvoorbeeld. Wij proberen vanuit die atomen nieuwe materialen te maken met betere eigenschappen dan de materialen die in de natuur voorkomen. Een voorbeeld: glas is doorzichtig maar geleidt niet en koper geleidt juist goed maar is ondoorzichtig. Wij proberen een materiaal te maken dat doorzichtiger is dan glas én beter geleidt dan koper. Het gaat overigens altijd om heel dunne materialen; we kunnen niet een tafel atoom voor atoom opbouwen.'

Prof. dr. ing. Dave H.A. Blank promoveerde in 1991 aan de Universiteit Twente op hoge temperatuur supergeleidende dunne lagen (technische natuurkunde). In 1999 wordt hij programmadirecteur materiaalkunde van interfaces bij onderzoeksinstituut MESA+. Eind 2002 volgt zijn benoeming tot hoogleraar van de leerstoel inorganic materials science en sinds 2007 is hij wetenschappelijk directeur van MESA+. Hij is captain of science van topteam High Tech Systemen en Materialen (HTSM, een van de Topsectoren van EZ) en lid van de Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie (AWTI).

Fundamenteel en toegepast

'Nanotechnologie valt uiteen in fundamenteel onderzoek en toegepast onderzoek. Bij de eerste gaat het bijvoorbeeld erom te begrijpen wat er gebeurt als je atomen aan elkaar koppelt. Toegepast onderzoek richt zich op het vinden van manieren om die nieuwe materialen te gebruiken. En de toepassingen zijn oneindig. Zo zoeken we naar een manier om textiel te verrijken met materiaal dat energie opwekt door gebruik te maken van het verschil tussen jouw lichaamstemperatuur en de buitentemperatuur. Met die energie kun je dan onderweg je mobieltje opladen. We kunnen zeldzame of giftige materialen vervangen door betere alternatieven en we kunnen levensbedreigende ziektes veel eerder opsporen dan nu mogelijk is.'

Overheidssteun

'Nederland staat in de top-drie als het gaat om nanotechnologie. Wij zijn voorloper en dat is deels te danken aan de stimulans vanuit de overheid en EZ. Wij werken multidisciplinair: medische, technische en natuurwetenschappen werken met elkaar samen. Dat maakt ons zo innovatief. EZ steunt dit met het programma NanoNextNL waarin € 250 miljoen beschikbaar is en ruim 130 partijen samenwerken, van universiteiten tot grote bedrijven en mkb.'

'Als koploper kunnen wij de koers van het vak mede bepalen, we zijn erbij als er ontdekkingen gedaan worden en kunnen deze direct toepassen in ons dagelijks werk. Nanotechnologie heeft impact op de hele samenleving; omdat wij vooraan staan in de branche, helpen we de risico’s en ethische grenzen van nanotechnologie in kaart te brengen.'

Toekomst

'Nederland is topspeler omdat wij met zijn allen het gaspedaal heel hard indrukken. Belangrijk daarbij is een goede infrastructuur, iets dat betaalbaar blijft dankzij steun van de overheid. Bijzonder is dat die overheid verder kijkt dan de kosten voor deze infrastructuur alleen. Innovatieve producten die dankzij nanotechnologie worden ontwikkeld, leveren de maatschappij vele malen meer op dan de kosten voor infrastructuur en onderzoek. Zo werken wij aan manieren om vroegtijdig kanker op te sporen. Hierdoor worden de ziektekosten vele malen lager.'

'Ik hoop vurig dat we gas kunnen blijven geven. Dat is mogelijk als de overheid selectieve continuïteit gebruikt: zet de steun voort op deelgebieden van nanotechnologie waar stimulering het meest kansrijk is. NanoNextNL loopt tot 2016. Verleng dat niet klakkeloos. We willen niet zomaar een pot geld maar we moeten kijken welke uitdagingen er liggen voor de toekomst en stimuleer die gericht.'

MESA+ is het onderzoeksinstituut voor nanotechnologie van de Universiteit Twente. De universiteit heeft haar onderwijs ondergebracht in faculteiten en haar onderzoek in instituten. Blank: 'De kracht hiervan is dat het onderzoek gevoed wordt vanuit alle faculteiten. Het Nanolab van MESA+ is een van de best geoutilleerde in de wereld. Er zijn meer dan 50 start-ups die profiteren van onze voorzieningen. Die combinatie van onderzoek en spin-off bedrijven op zo’n grote schaal is uniek in de wereld.'

NanoNextNL is een stimuleringsprogramma dat er onder meer voor moet zorgen dat de innovatieve kracht van het academisch en industrieel onderzoek naar micro- en nanotechnologie verbetert en dat ons land leider is en blijft in duurzame kennis op dit gebied. Hiertoe wil EZ tevens een Topconsortium voor Kennis en Innovatie oprichten. Het ministerie streeft ernaar dit vorm te geven als uitbreiding op NanoNextNL. Meer over het programma is te vinden op de website.