Foto Josje Deekens
Jacques Dubbeldam, afdelingshoofd Duurzaamheid en Huisvesting bij de directie Organisatie en Personeel, werkt al sinds 2013 aan duurzaamheid bij IenW. Het ministerie is in die tijd veranderd van een organisatie die vooral anderen – bedrijven en burgers – wees op wat er anders moest, naar één die ook zelf het voortouw neemt. Practice what you preach! Inmiddels is duurzaamheid één van de pijlers van hoe het departement te werk gaat. Zijn collega Germain van der Velden brengt in kaart hoe ICT hieraan kan bijdragen.
Een informatie-adviseur van concerndirectie Informatiebeleid (CDIB) met digitale transformatie en cyberveiligheid in zijn pakket die zich ook met duurzaamheid bezighoudt? Jazeker. Ook met ICT kan je een bijdrage leveren aan het verkleinen van de CO2-voetafdruk, bevestigt Germain. Op diverse manieren zelfs. ‘Er is best veel aandacht voor het verduurzamen van ICT-middelen. Maar er is minder aandacht voor de mogelijkheden om met behulp van ICT te verduurzamen. Hoe kan innovatie helpen, hoe kun je beter sturen met behulp van ICT, hoe ga je de wildgroei aan data en eventueel algoritmes beperken?’
Jacques: ‘Zo geef je dus eigenlijk vorm aan de nieuwe rol die wij hebben als FIB. Jij brengt er echt weer nieuwe elementen in en daarmee maak je het groter en zien we meer kansen.’
Een grote stap voorwaarts
FIB trekt bij IenW namelijk steeds meer taken aan op het gebied van duurzaamheid en neemt zo de verbindende en coördinerende rol over van het inmiddels in de lijn ondergebrachte programma Duurzaam IenW.
Jacques: ‘Dat betekent dat we over de strategieën van beleids-DG’s heen kijken en er een saté-pen doorheen prikken: als we dit allemaal doen, halen we dan onze bredere IenW-doelen? We kijken niet alleen meer naar duurzame bedrijfsvoering, maar dit jaar beginnen we ook met een verbindende en coördinerende rol t.a.v. de uitvoering. Dat gaat over aanleg en onderhoud van de infrastructuur. De intentie is er vaak wel, maar collega’s kennen elkaar niet goed, weten niet met wat voor projecten anderen bezig zijn en missen zo kansen. Zeker als je het over infrastructuur hebt, moet je vroeg met je plannen beginnen. Dit is een belangrijke rol die FIB dit jaar oppakt. Het is een soort tussenjaar, we moeten er een beetje naartoe groeien. Duurzaamheid is van ons allemaal. Dat is een grote stap voorwaarts.’
Germain: ‘Ik heb de opdracht gekregen om de visie op ICT en duurzaamheid concernbreed te gaan opstellen. Dat is een direct gevolg van dat het bij FIB is belegd. De inkoopstrategie vanuit het Rijk is heel erg belangrijk. Omdat je daarmee leveranciers kan bewegen om zuiniger om te gaan met hulpbronnen als energie en water, minimalisatie van de impact op het milieu en het verkleinen van hun CO2-voetafdruk. Dat moeten we steeds meer gaan benutten.’
Jacques: ‘En het is ook nog een beetje spannend. Heel veel staat in de steigers, maar gaan we dat huis ook zo mooi krijgen als hoe het er op het plaatje uitziet? Er zijn best veel uitdagingen die we moeten overwinnen. Sommige dingen zijn ook gewoon heel erg lastig. Voor de schepen van de Rijksrederij is niet 1-2-3 een elektrische variant te bedenken. Met die stookolie waar ze op varen zijn dat enorme CO2-uitstoters. We krijgen er zelfs méér schepen bij, bijvoorbeeld omdat er windparken worden gebouwd. Enerzijds creëer je nieuwe, schone energie en anderzijds heb je weer vervuilende boten nodig. Dat zijn best ingewikkelde dingen die de komende jaren verder ontwikkeld moeten worden.’
Er zijn best veel uitdagingen die we moeten overwinnen.
Alle zeilen bijzetten
Wat helpt is dat, zoals Germain opmerkt, veel mensen intrinsiek zijn gemotiveerd om de duurzaamheidsdoelstellingen te halen en dat dus doorsijpelt naar afdelingen als zijn eigen directie. En nog verder, zegt Jacques. ‘We hebben het afgelopen jaar voor elkaar gekregen dat alle andere departementen ook de CO2-prestatieladder gaan invoeren. Dat is echt een hele grote stap, want als je eenmaal op die ladder zit, kom je er niet meer zo makkelijk vanaf. Het is een hele goede stok achter de deur om ook echt stappen te maken en plannen te maken. Vanuit IenW hebben we daar heel erg op ingezet en geïnitieerd. Daarmee krijgen we echt massa en gaat de hele Rijksoverheid mee in deze beweging.’
IenW wil klimaat- en energieneutraal zijn in 2030. Dan hebben we dus nog een kleine acht jaar de tijd. Gaat het lukken? Jacques: ‘Alle directies hebben nu structureel budget voor duurzaamheid. Innovaties zijn vaak wat duurder, dus daar moet je gewoon wat extra geld aan alloceren. Tijd is niet eens de meest bepalende factor. Maar een heleboel andere zaken zijn óók van belang en de middelen zijn niet onbeperkt. Er zijn ook nog gewoon achterstanden in onderhoud en wanneer een brug kan instorten als we blijven wachten op een duurzame oplossing, dan wordt hij hersteld met de huidige kennis. Zo is het natuurlijk ook.’
Een mooie opsteker wordt, als alles goed gaat, de oplevering in 2024 van Maasvlakte 2. Daar verrijst dan een windmolenpark waarvan IenW rechtstreeks energie kan afnemen. ‘Dan zijn we in één klap groen qua elektriciteit en houden we zelfs nog een beetje over,’ denkt Jacques. ‘Ik denk dat we een heel eind komen richting 2030, maar het is nog steeds echt alle zeilen bijzetten. Zodra we denken dat het wel gaat lukken en het ook wel een tandje minder kan, heb ik er een hard hoofd in. De ambitie moet stevig zijn, anders is de prikkel zo weer weg. Daarbij is het nodig om de kolommen te doorbreken om wederzijdse kansen optimaal te benutten, schaarse middelen effectief in te zetten en kennis te delen.’
Hoe is Duurzaamheid verbonden aan het Kompas van IenW?
Het is belangrijk om de kolommen te doorbreken, zodat we gezamenlijk de duurzaamheidsdoelen behalen. Anders loop je het risico dat de ene kolom zijn doel haalt, maar dat bijvoorbeeld met beleid of middelen doet die voor een averechts effect (meer CO2 uitstoot of het moeilijker behalen van de duurzaamheidsdoelen) zorgt in een andere kolom. En om met de woorden van de SG te spreken; Wat we doen, doen we duurzaam. Comply or explain!
