Een integrale aanpak van migratie

Lessen uit het verleden

De Kamerbrief getiteld Integrale migratieagenda is geschreven met de blik op de toekomst. Tegelijkertijd trekt het kabinet lessen uit de verhoogde asielinstroom van eind 2015 en begin 2016. In die periode schoot het maandelijkse aantal asielaanvragen in recordtijd omhoog: van 3.000 in mei 2015 tot 12.000 in oktober 2015. Al deze mensen moesten een bed. Ze moesten allemaal worden geregistreerd. Ze moesten allemaal snel de asielprocedure in. Dat is gelukt, maar niet zonder medewerking van andere overheden, in het bijzonder gemeenten, en organisaties als Vluchtelingenwerk Nederland en het Rode Kruis.

De beelden van grote aantallen asielzoekers leidden bovendien tot heftige reacties. Er was onrust en soms zelfs angst voor hun komst. Zouden er bijvoorbeeld terroristen meekomen in de asielinstroom? Zou de criminaliteit rondom asielzoekerscentra toenemen? Tegelijkertijd waren er ook uitingen van hulp uit alle hoeken van de samenleving. Kleertjes en beertjes werd in overvloed gedoneerd, en initiatieven om statushouders aan het werk te krijgen, schoten als paddenstoelen uit de grond. En ergens tussen deze extremen moest het werk in de asielketen gewoon doorgaan, zonder dat duidelijk was of en wanneer de situatie weer zou normaliseren.

Wat veelal niet bekend is en om die reden minder aandacht krijgt, is dat er naast asielmigratie ook een ander soort migratie plaatsvindt. Dat is zogeheten reguliere migratie, bestaande uit mensen die voor studie, arbeid of gezinshereniging naar Nederland migreren. Zelfs op het toppunt van de verhoogde asielinstroom kwamen er nog steeds meer reguliere migranten dan asielmigranten naar Nederland. Ook deze vorm van migratie kent de nodige uitdagingen, zoals verdringing op de arbeidsmarkt of situaties van uitbuiting, maar over het algemeen biedt het Nederland economisch voordeel.

Drie uitgangspunten, zes pijlers

Wat de afgelopen periode wederom duidelijk heeft gemaakt, is dat migratie een dynamisch, veelzijdig en complex vraagstuk is.  Daar zijn geen makkelijke antwoorden of oplossingen voor. Steeds is een goede afweging nodig van de kansen en uitdagingen die migratie met zich meebrengt. Bovendien is het noodzakelijk om maatregelen op het terrein van migratie in samenhang te bezien en gezamenlijk uit te voeren. Het kabinet wil het migratiebeleid toekomstbestendig maken door voortaan voor een brede, integrale benadering te kiezen.

Deze integrale benadering is gestoeld op drie uitgangspunten. Het houdt allereerst in dat overheidshandelen op verschillende terreinen niet los van elkaar wordt gezien. De verschillende maatregelen grijpen als schakels op elkaar in. Ten tweede betekent de benadering dat het noodzakelijk is om op alle punten van de migratieroute actie te ondernemen. Interventies op cruciale plaatsen en momenten kunnen ertoe bijdragen dat het migratieproces veilig en gecontroleerd verloopt. Tot slot noopt de integrale benadering ertoe dat op verschillende niveaus en met alle relevante actoren wordt samengewerkt, en dat die samenwerking cruciaal is.

Het kabinet geeft invulling aan de integrale benadering door middel van een agenda met zes pijlers, waarin de beleidsvoornemens uit het Regeerakkoord met elkaar worden verbonden. De pijlers richten zich op het voorkomen van irreguliere migratie, het versterken van opvang en bescherming in de regio, het vormgeven van een solidair en solide asielstelsel binnen de Europese Unie en Nederland, minder illegaliteit en meer terugkeer, het bevorderen van legale migratieroutes, en het stimuleren van integratie en participatie.

Hoe nu verder?

De Kamerbrief waarin de integrale migratieagenda uiteen wordt gezet is, naast initiatiefnemer staatssecretaris van JenV Mark Harbers, ook ondertekend door de ministers Stef Blok (Buitenlandse Zaken), Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking), Wouter Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) en Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties). Dit maakt de migratieagenda ook echt integraal: er is brede steun voor. Maar dit is slechts het begin:  het is nu zaak om de uitwerking van de verschillende beleidsvoornemens voortvarend ter hand te nemen.

Voor een aantal beleidsvoornemens geldt de kanttekening dat op internationaal, Europees en lokaal niveau overeenstemming moet worden bereikt. Ook hier is er dus sprake van een integrale aanpak: Nederland handelt niet alleen, maar met partners op alle niveaus. Gedacht kan worden aan de Global Compacts on Migration and Refugees, de hervorming van het gemeenschappelijk Europees asielstelsel en de realisatie van een flexibel Nederlands asielstelsel. Het kabinet pakt de uitwerking en uitvoering van de integrale migratieagenda in ieder geval met veel energie op, waarbij het aandacht heeft voor behoud en vergroting van draagvlak en actief inzet op brede samenwerking.