Door de lens

Dit artikel hoort bij: JenV Magazine 09

Aanpak ondermijning net even anders

door de lens header

Tekst Mélanie van den Haak
Foto Embassy of Safety

Veiligheid. We zien het meestal als een recht. Misschien zelfs als iets wat we mogen opeisen zonder dat we er zelf veel voor hoeven doen. Maar om veiligheid te bewaken en ondermijning tegen te gaan, is hulp vanuit de samenleving onmisbaar. Het vraagt om andere omgangsvormen. Teamwerk tussen onder andere de Vereniging Nederlandse Gemeenten, het Aanjaagteam Ondermijning, de Politie, de Taskforce-RIEC Brabant-Zeeland en de Dutch Design Foundation leidde tot een aantal experimentele projecten. Hoe kunnen we in Nederland met elkaar, actief en vanuit een gedeeld verantwoordelijkheidsgevoel, werken aan een veilige toekomst?

Ondermijning, wat is dat?

Criminelen maken gebruik van diensten van de bovenwereld. Boven- en onderwereld raken zo met elkaar verweven. Door de invloed en druk die criminelen zo op onze samenleving kunnen uitoefenen, raken normen vervaagd en neemt het gevoel van veiligheid en leefbaarheid af. Dit wordt ook wel ondermijning genoemd.

Ondermijning tegengaan is een uitdaging. Natuurlijk zijn er wetten en regels om criminelen de pas af te snijden alszij misbruik maken van bestaande systemen en diensten. Maar we kunnen daar nieuwe invalshoeken aan toevoegen door de menselijke beleving centraal te stellen.

Tabo Goudswaard is kunstenaar en social designer. Daarnaast is hij curator van de Embassy of Safety tijdens de Dutch Design Week. Hij zegt over deze creatieve acties tegen ondermijning: “Omdat ondermijnende criminaliteit verweven is met de gewone samenleving, is hulp vanuit de samenleving nodig bij de bestrijding. Maar de meeste burgers zien hierin voor zichzelf geen rol weggelegd. Social designers zijn professionals in het ontwerpen van andere omgangsvormen en nieuwe handelingsperspectieven. Via social design proberen ontwerpers en kunstenaars met hun werk systemische impact uit te oefenen op sociaal-maatschappelijke vraagstukken”. Samen met Transformatie by Design (Marjon van Gelderen en Arnoud Grootenboer) initieerde Tabo onder meer Social Design Politie. Hieronder vind je vijf aansprekende voorbeelden uit die samenwerking tussen politie en sociaal design met als titel From the police with love.

(tekst loopt door onder fotoslider)

XTC struisvogel

XTC? Wees geen struisvogel

‘Wij slikken het niet meer’. Onder die titel zetten vier politiemensen, onder wie Teun-Pieter de Snoo, een actie op. De Snoo: “Politiemedewerkers zitten klem: aan de ene kant wagen we soms ons leven om drugscriminelen op te pakken en de productie te stoppen, aan de andere kant vindt veel uitgaanspubliek het normaal om diezelfde drugs te gebruiken. Daarmee houden ze het probleem wel in stand! Om iedereen die ‘weleens een pilletje neemt’ te dwingen erbij stil te staan wat ze financieren en stimuleren, deelden we neppillen uit met een struisvogeltje erop. Over symboliek gesproken…”

XTC struisvogel

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

De Snoo benadrukt dat de echte uitdaging hiermee pas begint: “De volgende stap is volgens mij: als samenleving gezamenlijk onze verantwoordelijkheid nemen. Dat begint met luisteren: waarom wordt er gebruikt? Wat is jouw plek in de drugsketen? Wat verwachten we als burgers van de politie? Tot welke prijs gunnen we elkaar vrijheid?”

Agent bijt hond

Onverwacht contact met Agent bijt Hond

Wijkagenten en bewoners zijn het erover eens: het gevoel van veiligheid in de buurt vergroten, moet je met elkaar doen. Maar hoe kom je in contact met die anderen? En hoe breng je in kaart wat de kansen zijn van de wijk en haar bewoners? Designer Manon van Hoeckel en agent Wilco Berenschot deden een flinke voorzet met het boek ‘Agent bijt hond’. Dat laat zien welke kansen verschillende ontmoetingen bieden.

Heilige Boontjes Rotterdam Eendrachtsplein

Heilige Boontjes

Via koffie re-integratie gemakkelijker, duurzamer en leuker maken. Het lijkt niet voor de hand liggend, maar politieagent Marco den Dunnen en jongerenwerker Rodney van den Hengel deden het toch. Ze openden in 2015 ‘Heilige Boontjes’, een koffiewinkel in Rotterdam. Al snel werd die gevolgd door een grand café. Er werken jongeren die vanwege hun criminele verleden moeilijker een baan vinden. Ze zijn aan de slag als barista, koffiebrander of in de keuken, en leren zich werkenderwijs weer te gedragen volgens de maatschappelijke norm. Zo zijn al meer dan 50 jongeren duurzaam gere-integreerd. Vijftien van hen hebben een vaste baan bij Heilige Boontjes gekregen.

Goedkeuring

Geen bekeuring, maar een goedkeuring

Het is even schrikken, en je vindt deze bon niet iedere dag onder je ruitenwisser, maar indruk maakt het zeker: een goedkeuring krijgen in plaats van een bekeuring. Politieagenten in Nijmegen begonnen ermee. Als ze een burger op heterdaad betrapten op goed gedrag, bijvoorbeeld wanneer iemand een melding deed, schreven ze een bon uit, altijd vergezeld van een mondelinge toelichting. Het effect: even stilstaan bij positief alledaags gedrag. Welk gedrag is eigenlijk te prijzen? En waarom? Hoe signaleren we goed gedrag? Wat zou een passende beloning zijn? En wat doe je met recidivisten in goed gedrag? Agent William Nijland en social designer Anne-Deborah Bakker verdiepten zich erin.

Hedone

Mode als alternatief voor drugshandel

Wat als je, in plaats van in drugs, in hippe streetfashion zou kunnen dealen? Politieman én ondernemer Marco den Dunnen lanceerde met HEDONE mode als legaal alternatief voor drugs. De distributie- en marketingstrategie kenden de jongeren al: ‘hosselen’ op straat. HEDONE is inmiddels uitgegroeid tot een serieus kledingmerk, gelanceerd tijdens de Dutch Design Week. Dankzij HEDONE gaan jongeren met een verhoogd risico om in de drugscriminaliteit te komen, nu aan de slag als modedealer, -producent, -ontwerper en uiteindelijk ondernemer.

Nieuwsgierig geworden?

Marjon van Gelderen en Arnoud Grootenboer schreven een boek over de samenwerkingen van deze ‘vreemde vrienden’. Wat was de impact op mens, werk en samenleving en welke aandachtspunten en kansen liggen er? Het boekje biedt inzichten voor leiders, innovators en iedereen die werkt aan anders werken, leren en veranderen.

Creatieve avonturiers vinden in het boek ook tips om zelf aan de slag te gaan met (de mindset van) een social designer! Houd de social media kanalen van Marjon en Arnoud in de gaten. In mei komt het boekje gratis online beschikbaar. Aan een plan voor liefhebbers van een hard copy van het boek wordt gewerkt.

(LinkedIn, insta @socialdesignpolitie / @marjonenarnoud)

Naar de Inhoudsopgave