Satellietinstrument Tropomi bekijkt al vijf jaar de aarde vanuit de ruimte. Het Nederlandse instrument aan boord van de Sentinel-5P satelliet meet verschillende vervuilende gassen die belangrijk zijn voor luchtkwaliteit en klimaatverandering. Welke inzichten heeft dit opgeleverd?

Tropomi meet wereldwijd en nauwkeuriger dan ooit de samenstelling van de lucht en levert informatie over de ozonlaag, luchtkwaliteit en het klimaat. ESA lanceerde het satellietinstrument werd op 13 oktober 2017. De eerste beelden werden in december 2017 gedeeld en sinds juli 2018 zijn de data voor iedereen beschikbaar.

De gegevens worden gebruikt voor klimaatonderzoek, monitoring van de ozonlaag en de zonkracht, zeer gedetailleerde verwachtingen van de luchtkwaliteit en de verspreiding van vulkaanas. Zo heeft iedereen, misschien onbewust, gebruik gemaakt van Tropomi data.

Afname luchtvervuiling coronacrisis wereldwijd nieuws

De gegevens van Tropomi waren wereldwijd in het nieuws vanwege de afname van luchtvervuiling door de corona lockdowns (figuur 1). De coronacrisis in 2020 en 2021 leidde tot een forse vermindering van de uitstoot van stikstofdioxide (NO2). Verder ontdekte Tropomi een aantal grote methaanlekken en kan het de uitstoot van individuele schepen meten. Ook zag het vulkaanuitbarstingen zoals die op La Palma (figuur 2) en bosbranden in onder andere Alaska, Siberië en Australië (figuur 3).

NO2 boven Europa in april, mei en juni 2019 en 2022, vergeleken met dezelfde maanden in de schonere coronajaren 2020 en 2021.
SO2 komt vrij bij vulkaanuitbarstingen op La Palma en verplaatst zich naar het noorden tussen september en december 2021.
Tropomi ziet de uitstoot van de bosbranden in Australië van december 2019 tot en met februari 2020.

Hoopvolle toekomst en opvolgers van Tropomi

Tropomi en de Sentinel-5P satelliet waar het instrument op vliegt, zijn nog steeds in uitstekende staat. De missie kan naar verwachting nog heel veel jaren mee. De voorganger van Tropomi, OMI, vliegt inmiddels al achttien jaar en werkt ook nog steeds. 

Het KNMI werkt samen met andere partners aan de opvolgers van Tropomi. De eerste daarvan worden waarschijnlijk in 2024 gelanceerd. Daarnaast wordt de technologie van Tropomi ook gebruikt voor de ontwikkeling van kleine satellieten (zogenaamde cubesats), waarmee we op de uitstoot willen inzoomen. Met de combinatie van grote en kleine satellieten kunnen we deze emissies wereldwijd nog beter in beeld brengen en nagaan welke maatregelen werken.

KNMI verantwoordelijk voor de kwaliteit van de data

Tropomi is een samenwerking tussen KNMI, Airbus Defence and Space Netherlands, SRON en TNO, in opdracht van het NSO en ESA. De wetenschappelijke leiding is in handen van het KNMI en SRON. Het KNMI is hoofdonderzoeker voor Tropomi en verantwoordelijk voor de aansturing van het instrument en voor de kwaliteit van de data. Airbus DS NL is hoofdaannemer voor het ontwerp en de bouw van het instrument. TNO is verantwoordelijk voor het optisch ontwerp. 

Volg @knmi_nl op Instagram. Op Instagram deelt het KNMI regelmatig beelden van wat het Nederlandse satellietinstrument Tropomi ziet vanuit de ruimte.