2023 in een notendop

Niet eerder werd in begin januari zo weinig zee-ijs waargenomen rondom Antarctica (waar het in januari zomer is) als dit jaar. Dat hebben wetenschappers van het Amerikaanse National Snow and Ice Data Center (NSIDC) door middel van satellietbeelden vastgesteld. Het zee-ijsoppervlak was ongeveer de grootte van de staat Texas (ruim zestien keer Nederland) minder dan in het vorige recordjaar. Deze daling past in de neergaande trend die in 2016 lijkt te zijn ingezet.

Prof. dr. Maarten van Aalst volgde vanaf 1 februari prof. dr. Gerard van der Steenhoven op, als nieuwe hoofddirecteur, tevens Chief Science Officer van het KNMI. 

In 2023 werd ook het rapport van de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen (PEGA) gepubliceerd. In het rapport met conclusies en aanbevelingen wordt het KNMI op een aantal punten genoemd. De commissie doet onder meer belangrijke aanbevelingen over kennisontwikkeling en de communicatie omtrent wetenschappelijke bevindingen en onzekerheden. We herkennen de noodzaak om onderzoeksresultaten te vertalen naar maatschappelijke consequenties. Dit is belangrijk voor mogelijke nieuwe seismische risico’s zoals geothermie, maar natuurlijk ook in het licht van klimaat. 

Het KNMI-team en de geologische dienst van Amerika (USGS) op de Kīlauea-vulkaan (Hawaï) hebben een extra zwaartekrachtmeter geïnstalleerd op Hawaï. Zo kunnen veranderingen in de zwaartekracht door het stromen van magma in de vulkaan gemonitord worden en kan er tijdig gewaarschuwd worden voor een uitbarsting.

De aarde straalt warmte uit. Uit satellietmetingen blijkt dat broeikasgassen in de atmosfeer een steeds groter deel van deze warmtestraling tegenhouden. Met name CO2, methaan en waterdamp zijn hiervoor verantwoordelijk. De aarde warmt hierdoor steeds sneller op. 

Leerlingen van scholen door heel Nederland hebben meegeholpen met een onderzoek om de satellietmetingen van luchtvervuiling beter te kunnen interpreteren. Op tientallen plekken in de buitenlucht hebben de middelbare scholieren speciale meetbuisjes opgehangen. De waarnemingen zijn door het KNMI gebruikt om metingen van satellietinstrument Tropomi te vertalen naar concentraties van luchtvervuiling op de grond.

Zomerstorm Poly is een van de zwaarste zomerstormen in ruim vijftig jaar. In het hele land waarschuwden we woensdag 5 juli voor (zeer) zware windstoten. In Noord-Holland, Flevoland, Friesland en het IJsselmeergebied stond code rood uit. In Zuid-Holland, Groningen, Drenthe en Overijssel gold code oranje en in de rest van het land code geel. 

Het KNMI werkt al bijna 25 jaar samen met de Meteodienst in Suriname (MDS). Door de ligging en de goede kwaliteit van de weer- en klimaatmetingen levert Suriname een belangrijke bijdrage aan meteorologisch onderzoek in de wereld en aan het inzicht in klimaatverandering. Het KNMI heeft nu de mogelijkheid gekregen om via financiering van Ministerie van Buitenlandse Zaken de samenwerking verder uit te breiden. Deze week was een KNMI-delegatie in Paramaribo om in aanwezigheid van Surinaamse president Santokhi en de Minister van Openbare Werken een Letter of Intent te tekenen die de verdere samenwerking vorm geeft.

Wolken zijn van grote betekenis in ons klimaatsysteem. Maar welke rol spelen zij precies? En hoe verandert dat bij stijgende temperaturen? Het antwoord op die vragen zorgt ervoor dat we processen achter klimaatverandering beter kunnen begrijpen. De Franse klimaatwetenschapper Sandrine Bony onderzoekt de rol van wolken in het klimaatsysteem en in het bijzonder bij klimaatverandering. Voor haar baanbrekende werk op dit gebied ontving zij dit jaar van de Koninklijk Nederlands Akademie voor de Wetenschappen (KNAW) de Buys Ballot Medaille voor de meteorologie, in het bijzonder op het gebied van klimaatverandering.

Het KNMI onderzoeksstation Cabauw bestaat ruim 50 jaar en dat wordt 29 september gevierd. Het station in de Utrechtse gemeente Lopik bestaat uit een meetmast van 213 meter hoog en het meetveld rondom de mast. Sinds 1972 wordt Cabauw gebruikt voor meteorologische metingen in de grenslaag, de onderste paar honderd meter van de atmosfeer. In de laatste 50 jaar is Cabauw uitgegroeid tot één van de belangrijkste locaties wereldwijd voor atmosfeeronderzoek.

Onze betrouwbare weersverwachting gaat tot maximaal twee weken vooruit. Als Early Warning Centre (EWC) wil het KNMI vroegtijdiger waarschuwen voor weersituaties die veel impact kunnen hebben zoals droogte en hitte. Maar in de praktijk kan dit vaak nog niet, omdat de lange termijn ontwikkeling van het weer vaak beperkt voorspelbaar is. Uit nieuw onderzoek blijkt dat verwachtingen voor warm weer verbeterd kunnen worden, als we kunstmatige intelligentie (AI) gebruiken om te leren van fouten uit het verleden.

De nieuwe UWC-West supercomputer - het samenwerkingsverband tussen de Nederlandse, Deense, Ierse en IJslandse nationale meteorologische diensten (respectievelijk KNMI, DMI, Met Éireann en IMO) - is op vrijdag 3 november succesvol overgedragen van leverancier Hewlett Packard Enterprise (HPE) naar de UWC-West organisatie. De supercomputer is geïnstalleerd en wordt geëxploiteerd in IJsland en draait 100% op groene stroom door gebruik te maken van energie uit de waterkracht en geothermische bronnen van IJsland. Dit is een belangrijke mijlpaal om medio 2024 met de supercomputer operationeel te worden.

Onze EDR-API heeft de zilveren API-award gewonnen. Deze API maakt het gemakkelijk om weergegevens, zoals temperatuur en windsnelheid, op te vragen voor een specifieke locatie en tijdsperiode in Nederland. Wat deze API bijzonder maakt, is de flexibiliteit om gegevens op maat te verkrijgen.

Hoofddirecteur Maarten van Aalst en klimaatwetenschapper Rob van Dorland waren namens het KNMI op de klimaattop COP28 in Dubai. Voor het eerst is getoetst hoe ver de wereld is in het bereiken van het afgesproken Klimaatakkoord in Parijs van 2015, en welke vervolgstappen er nodig zijn. eerst gesproken wordt over het geleidelijk afstappen van het gebruik van fossiele brandstoffen. De Europese Unie, waarvan de lidstaten op VN-toppen gezamenlijk optrekken, had vooraf twee speerpunten: een uitspraak over het stoppen met fossiele brandstoffen en een verdrievoudiging van duurzame energie. Op beide punten hebben zij successen behaald.