VWS in touw voor Oekraïense vluchtelingen

Marjanne Berkhout, crisisbeleidsadviseur directie Langdurige Zorg

“Het bijzondere aan het werk in deze crisis, is dat alles veel sneller gaat. De lijntjes zijn korter en alle betrokken partijen zijn ontvankelijk om snel en goed te handelen. De hulp voor de vluchtelingen uit Oekraïne vanuit het perspectief van de langdurige zorg, richt zich vooral op mensen met een verstandelijke en lichamelijke beperking. Als de oorlog langer gaat duren verwacht ik dat er ook meer oudere mensen naar Nederland komen die verpleeghuiszorg nodig hebben.

Mijn huidige rol als crisisbeleidsadviseur is niet heel veel anders dan mijn reguliere werk bij VWS. Ik duid de signalen vanuit het veld en koppel die aan de inhoudelijk deskundige collega’s binnen de directie LZ, zodat we oplossingen kunnen bedenken. Dat gaat bijvoorbeeld over de toegang tot langdurige zorg en de financiering daarvan. Dat betekent vooral heel veel afstemmen met andere directies en departementen, brancheorganisaties, zorgkantoren en dit geval dus ook met instellingen voor mensen met een beperking. We merken wel dat de mensen uit Oekraïne gewend zijn om binnen de familie of het gezin zelf zorg te dragen voor hun familieleden met een beperking. Daar proberen wij zo goed mogelijk bij aan te sluiten. Of ik ook op locatie ga kijken of alles goed verloopt? Nee zeg, ik zou het gevoel hebben in de weg te lopen. Ik werk met veel voldoening bij VWS. Ons werk doet er toe, nu zelfs een beetje meer dan anders.”

Bas Nijhuis, crisiscoördinator directie Publieke Gezondheid

“Als crisiscoördinator zorg ik ervoor dat de beleidsdirecties zo goed mogelijk hun werk kunnen doen in het verlenen van zorg aan de mensen uit Oekraïne: aan de Oekraïense burgers die al naar Nederland zijn gekomen, maar ook voor de mensen die niet meer in het ziekenhuis in Oekraïne behandeld kunnen worden. Dat doe ik samen met mijn collega’s van het Departementaal Crisiscentrum (DCC). Het is continu afstemmen en overleggen. Met bijvoorbeeld de directies Curatieve Zorg en Zorgverzekeringen, maar ook vele andere collega’s zijn we nu heel erg druk met de zorgverlening aan de Oekraïense vluchtelingen. Wij ondersteunen vanuit het DCC de overlegstructuren en adviseren in de crisisbeheersing. Tegelijk bereiden wij ons erop voor dat deze crisis mogelijk langdurige inzet vereist. Onze afdeling faciliteert het interne proces bij VWS en de interdepartementale overlegstructuur.

Ik heb ‘crisis en security-management’ gestudeerd. Je kunt wel zeggen dat ik met mijn neus in de boter ben gevallen. Zo’n jaar geleden begon ik bij VWS en sindsdien heb ik veel meegemaakt: de uitdagingen rondom de uitrol van de Coronacheck-app en ook het naderende tekort aan IC-bedden in de coronacrisis. Dit is weer heel anders; zo heeft iedere crisis zijn eigen karakter. De situatie in Oekraïne is verschrikkelijk en om die reden een enorme uitdaging maar ook belonend. Dat maakt het ook aantrekkelijk om mij meer dan 100% in te zetten voor deze crisis. Gelukkig werken wij in een hecht team en heeft iedereen de juiste drive.”

Amber Kuijvenhoven en Eline Huisman, crisisbeleidsadviseurs directie Curatieve Zorg

“Wij houden ons momenteel bezig met knelpunten rondom alle vormen van medische zorg voor Oekraïense vluchtelingen in Nederland; bij de huisarts, in het ziekenhuis en ook in de geboortezorg en de ggz. Maar ook de medische evacuatie van vluchtelingen uit buurlanden van Oekraïne met een urgente zorgvraag, heeft onze aandacht. Als crisisbeleidsadviseurs zijn wij het eerste aanspreekpunt voor de departementale crisisorganisatie en voor andere VWS-directies. We zetten vragen en verzoeken uit naar de juiste personen binnen onze directie. Andersom zijn wij aanspreekpunt bij vragen van dossierhouders. We bewaren het totaaloverzicht van alles wat binnen onze directie gebeurt op dit gebied. We werken samen met heel veel directies binnen ons eigen ministerie, met veldpartijen in de zorg en met de ministeries van JenV en Defensie.”

Amber en Eline hebben geen persoonlijke banden met Oekraïne, maar de oorlog grijpt hen aan. Amber: “Vooral als ik mij voorstel dat ik zelf als moeder met mijn twee kinderen zou moeten vluchten en mijn man in een oorlog moet achterlaten. Het laat me vooral heel machteloos voelen.” Eline vult aan: “Het voelt heel onwerkelijk, dat dit aan de andere kant van het Europese continent gaande is. Terwijl je hier van het lekkere weer geniet, vakantieplannen maakt en weer staat te borrelen met collega’s. Bizar.”

“In ons eigen netwerk horen we, van familie en vrienden die in de zorg werken, dat er soms best moeilijke situaties zijn in Nederland. Denk aan iemand die voor tandartszorg een ziekenhuis binnenkomt, maar moet worden weggestuurd omdat er geen tandarts is. Of een 10-jarig meisje dat in het ziekenhuis in Nederland belandt, terwijl haar moeder is achtergebleven in Oekraïne. Tegelijk horen we ook dat er veel dankbaarheid is voor de goede zorg die zij ontvangen in ons land.”

Steven Oppenheim en Erik van den Berg, senior beleidsmedewerkers directie Zorgverzekeringen

“We zijn vooral betrokken bij het organiseren van de vergoeding van medische zorg aan vluchtelingen uit Oekraïne. Dit is lastig, omdat de situatie per vluchteling verschilt. Vluchtelingen die asiel aanvragen, vallen onder de verantwoordelijkheid van het COA. Voor hen geldt de regeling medische zorg asielzoekers (RMA). Vluchtelingen die gaan werken zijn verzekerd voor de Wet langdurige zorg en moeten een Nederlandse zorgverzekering afsluiten. De grootste groep vluchtelingen zal geen asiel aanvragen en zal hier ook niet gaan werken. Zij zijn dus niet verzekerd. Gelukkig hebben we sinds 2017 de ‘Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden’ (SOV) die ook van toepassing is bij deze groep vluchtelingen. Zorgaanbieders kunnen hiervoor de factuur declareren bij het CAK. Om de administratieve lasten voor een hele groep nieuwe zorgaanbieders - vooral huisartsen en apothekers - te verlichten, hebben we onlangs de Subsidieregeling in allerijl aangepast. We zijn in gesprek voor een alternatieve mogelijkheid via een zorgverzekeraar, zorgen voor goede communicatie en we denken mee op welke wijze de zorg die niet in het basispakket zit, vergoed kan worden. Voor ons betekent dit dat een groot deel van de werkdag nu in het teken staat van de zorg aan de vluchtelingen. De motivatie is hoog om dit snel en goed te regelen. Dit lukt helaas niet altijd. Het grootste dilemma is dat enerzijds het zorgveld vraagt om snelle financiering met zo min mogelijke administratieve lasten, maar anderzijds de organisatie van financiering complex is omdat er veel disciplines bij betrokken zijn.”

Steven en Erik constateren dat deze oorlog meer impact heeft dan andere. Steven: “Elke oorlog is verschrikkelijk. Deze oorlog komt waarschijnlijk harder binnen, omdat het zo dichtbij is. Je kijkt wat je kunt doen om mensen in oorlogsgebied te helpen, maar vaak beperkt zich dat tot geld en spullen doneren, en je uitspreken. In deze oorlog helpt het ook om de verwarming uit te draaien. Een dikkere trui aan doen op kantoor is echt geen probleem.”
Erik: “Wat mij vooral opvalt is hoe de samenleving anders reageert op de vluchtelingenstroom die deze oorlog teweeg brengt. Ik heb weinig Syrische vlaggen zien hangen toen de oorlog in Syrië uitbrak. En toen al helemaal niets gehoord over opvang door particulieren. Wat nu in Marioepol is gebeurd, was ook het lot van onder meer Aleppo, Raqqa en Homs. Totaal in puin. Echt verschrikkelijk. Ik denk dat de relatieve nabijheid van Oekraïne er voor zorgt dat mensen zich meer vereenzelvigen met deze vluchtelingenstroom.”