Wie meldt is een held!

Stel je ziet dat een collega opvallend veel interesse toont in iemand uit jouw team. Ze heeft daar zichtbaar last van, maar lijkt er niets van te durven zeggen. De opmerkingen worden steeds brutaler en explicieter en uiteindelijk lucht jouw collega haar hart bij jou. Ze voelt zich gekwetst en in het nauw gedreven. Al maanden piekert ze over wat ze moet doen.

Advies- en meldpunt Integriteit

Het is een situatie die ons allemaal kan overkomen. Wie slachtoffer wordt van ongewenst gedrag voelt zich vaak machteloos. Toch is het belangrijk om dit in een vroeg stadium bespreekbaar te maken. Je kunt daarbij je leidinggevende om hulp vragen. Bij een vertrouwenspersoon (in Den Haag en op de grotere posten) kun je vertrouwelijk advies vragen. En eventueel kun je een melding doen bij het advies- en meldpunt integriteit van VCI. Daar zijn vier specialisten integriteitsonderzoek werkzaam op het gebied van advies, preventie en bewustwording rond integriteit, ongewenste omgangsvormen en sociale veiligheid. Bij meldingen van ongewenst gedrag en andere integriteitsschendingen ondernemen zij actie. Dat kan variëren van een open gesprek tot een onderzoek of formele klachtenbehandeling. Indien nodig volgen uit een onderzoek of klachtbehandeling disciplinaire maatregelen.

Melden vergt moed

Berber en haar collega’s van het advies- en meldpunt Integriteit zijn gespecialiseerd in meldingen op het terrein van integriteit en omgangsvormen. ‘Blijf er niet te lang mee rondlopen, want anders kan het escaleren. Wanneer een collega bij ons aanklopt, luisteren we naar het verhaal en zoeken samen naar de juiste opvolging. Als hier incidenten gemeld worden, kunnen we helpen om dit op te lossen. Ook directeur VCI Claire Zalm stimuleert het maken van een melding: ‘Wees niet bang of te terughoudend om bij ons aan te kloppen. Jezelf uitspreken over iets dat niet deugt, is niet altijd makkelijk. Dat vergt juist moed. Dus wie meldt is een held!’

Heldere regels

Integriteitsschendingen – waar ongewenste omgangsvormen ook onder vallen- raken rechtstreeks aan de veiligheid op de werkvloer. Soms is het echter niet gelijk duidelijk wat wel en niet mag en wat nu precies de regels zijn. De Gedragscode integriteit Rijk voor BZ geeft hier helderheid over. Op Portaal Integriteit lees je meer over de BZ-regelgeving, gewenst en ongewenst gedrag en tools om aandacht te geven aan integriteit en een veilige werkomgeving. Als een collega in jouw ogen niet-integer of ongewenst vertoont, ga dan het gesprek aan. Benoem het ongewenste gedrag zo feitelijk mogelijk: beschrijf precies om welke opmerkingen of handelingen het gaat. Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik voelde mij ongemakkelijk, toen ik hoorde dat je een opmerking maakte over…/toen je dit deed’. Geef, als het jezelf betreft, aan hoe je wél bejegend en aangesproken wilt worden. Doordat je een collega in een vroeg stadium aanspreekt op gedrag kun je verdere escalatie op de werkvloer voorkomen.

Onderzoek

Bij sommige signalen of meldingen is het noodzakelijk om een onderzoek uit te voeren, bijvoorbeeld wanneer signalen dusdanig ernstig zijn, of wanneer er onduidelijkheid is over wat er precies is voorgevallen. Berber: ‘Wanneer wij een onderzoek uitvoeren, merk ik dat collega’s het vaak best stressvol vinden om met ons in gesprek te gaan. Begrijpelijk, maar wat mij betreft niet nodig: wij zijn gewoon collega’s, alleen hebben we vanuit het advies- en meldpunt op zo’n moment een wat andere rol. Maar het maakt wel dat het des te belangrijker is dat wij open en empathisch gesprekken aangaan, daar sta ik echt voor. Mensen moeten zich veilig voelen om hun verhaal bij ons te doen. Dat begint vaak heel simpel door verbinding te zoeken met de gesprekspartner. Met respect en empathie een gesprek voeren én tegelijkertijd de feiten boven tafel krijgen, dat is wat voor mij elke keer weer een uitdagende balanceer-act die het doen van integriteitsonderzoeken zo boeiend maakt.’

Nieuwsgierige collega’s

‘Mijn directe collega’s zijn vaak nieuwsgierig naar ons werk. Als in mijn agenda staat dat ik op dienstreis ben, krijg ik soms de vraag waar ik naartoe ga. Maar daar mogen wij ons als onderzoekers natuurlijk niet over uitlaten. Wij gaan vertrouwelijk om met wat er speelt binnen de organisatie. De nieuwsgierigheid naar ons werk begrijp ik heel goed, want interesse in mensen en hun drijfveren maakt dit werk voor mij ook enorm interessant. Zeker bij BZ, waar zoveel verschillende mensen werken en ook nog eens over heel de wereld verspreid. Wat beweegt hen, waarom doet iemand zoals hij doet? En wat is het belang van de context van een team, afdeling of organisatie(cultuur) op het gedrag van collega’s?’ Een overzicht van geanonimiseerde casuïstiek is terug te vinden op portaal integriteit.

Sociale veiligheid

Berber adviseert om in teamverband structureel het gesprek aan te gaan. ‘Sociale veiligheid en integriteit gaat erom dat je in je team, op de afdeling, in je directie bespreekbaar maakt wat je wel of niet normaal vindt. Vaak hebben mensen geen idee dat ze over de scheef gaan. Ook al bedoelt de een het als onschuldig grapje, de ander kan het als vervelend of intimiderend ervaren. Een open en transparant gesprek over sociale veiligheid geeft je de ruimte om uit te leggen wat dit met je heeft gedaan.’ Vind je het te lastig om de persoon die zich ongewenst gedroeg aan te spreken, of is het gesprek met degene die het gedrag heeft vertoond niet naar tevredenheid verlopen? Dan kun je de situatie ook met je leidinggevende bespreken. Zij spelen een sleutelrol bij het signaleren en aanpakken van ongewenste omgangsvormen. Sociale veiligheid is een voorwaarde om met plezier je werk uit te voeren. Toch komen er in elke organisatie incidenten voor. Dat is volgens Berber logisch: ‘Waar mensen samen werken, gaat er nu eenmaal wel eens iets mis. Je voorkomt niet dat er nooit iets gebeurt. Het gaat erom dat BZ-collega’s weten dat als iets misgaat de organisatie actie onderneemt.’