Mentale gezondheid op de werkvloer

The Scene zong het al in 1990: ‘Iedereen is van de wereld en de wereld is van iedereen.’ Maar hoe kunnen we bijdragen aan stabiliteit en werken aan veiligheid? Juist in een tijd waarin door de grote spanningen in de wereld veel van ons wordt gevraagd. Het conflict in het Midden-Oosten, de escalatie in Libanon en de ontwikkelingen in Oekraïne zorgen voor onrust en emoties, ook bij onze collega’s in de regio en in Den Haag. Secretaris-generaal Christiaan Rebergen sprak op Rijksportaal al zijn waardering uit voor de belangrijke, voortdurende inzet van collega’s tijdens crises; voor én achter de schermen. Hij roept op om wereldwijd naar elkaar om te kijken en in gesprek te blijven.

Uit de taboesfeer

Mentale weerbaarheid speelt een belangrijke rol in tijden van crisis. Bedrijfsmaatschappelijk werkers Arnold Giesen en Dorinde Deerenberg van HDPO Vitaliteit en Gezondheid (V&G) bieden psychosociale ondersteuning en geven (medische) adviezen aan BZ-collega’s. Hierbij werken ze nauw samen met de overige bedrijfsmaatschappelijk medewerkers, de bedrijfsartsen en de HR-adviseurs. Dorinde vertelt dat de focus de laatste jaren ligt op preventie. ‘We geven informatie en voorlichting om de bewustwording rondom mentale weerbaarheid te vergroten. Zo vertellen we wat stress is, wat het met je doet en hoe je ermee om kan gaan. Daarnaast kun je bij ons terecht voor een laagdrempelig consult, zowel online als op kantoor. Mensen beseffen steeds vaker: het is oké om hulp te vragen. Mentale gezondheid komt uit de taboesfeer.’

Trainingen mentale weerbaarheid

In het kader van preventie geeft het V&G-team trainingen over mentale weerbaarheid aan collega’s in Den Haag en op de posten zoals de voorlichters van Nederland Wereldwijd, consulair medewerkers en collega’s van het Snel Consulair Ondersteunings Team (SCOT). Dorinde: ‘De voorlichters bellen in crisissituaties met mensen die gerepatrieerd moeten worden naar Nederland. SCOT’ers krijgen te maken met leed van mensen die zij repatriëren. En op de posten kunnen consulair medewerkers in aanraking komen met impactvolle situaties. Zij moeten soms overleden personen identificeren, gevangenen bezoeken of ondervinden verbale agressie aan de visumbalie. Dat zijn heftige omstandigheden die je niet alleen hoeft te verwerken.’

Een luisterend oor

Als er een crisis is in de wereld, wordt de BZ-crisisorganisatie ingeschakeld. Ook de V&G-collega’s haken dan aan en hebben korte lijnen met de crisiscoördinator. Crises hebben veel impact op de betrokken BZ-medewerkers. Na de MH-17 ramp is naar voren gekomen dat er meer aandacht voor mentale gezondheid moest komen. Arnold is blij met deze ontwikkeling: ‘Collega’s hebben behoefte aan een luisterend oor, zodat zij er niet mee blijven zitten. Door hetgeen ze zien en meemaken, kunnen ze allerlei emoties beleven. Het is goed om hierbij stil te staan en te beseffen hoe ingrijpend en intensief het is voor iedereen. Wij zijn er om te helpen. Om de drempel laag te houden, sluiten we tijdens crises samen met de bedrijfsartsen aan bij de dagstart in Den Haag. Dan ziet iedereen ons, stellen we ons voor en vertellen wat wij kunnen betekenen. We kunnen niet alles oplossen, maar we luisteren en geven advies. In overleg brengen we met de bedrijfsarts een bezoek aan de betrokken post. Dat we daar dan fysiek aanwezig zijn, wordt erg gewaardeerd.’

Waardevolle sessies

Zo bracht Arnold afgelopen zomer een bezoek aan de ambassade in Teheran, in de nasleep van de dood van een jonge vrouw die overleed na haar arrestatie door de religieuze politie. Dit zorgde niet alleen voor langdurige onrust in het land, maar ook voor druk op westerse ambassades. Plaatsvervangend Chef de Poste Thomas van Leeuwen blikt terug: ‘Autoriteiten beschuldigden westerse ambassades ervan de demonstraties aan te moedigen en beschouwden ons als vijandig. Dat zorgde ook voor druk en onrust bij zowel uitgezonden als lokale medewerkers op de ambassade.’ De hulp van Arnold was daarom meer dan welkom. Hij gaf een aantal plenaire sessies op de ambassade om de mentale weerbaarheid te verhogen. ‘Goed dat een beladen onderwerp binnen ons team bespreekbaar werd gemaakt’, vertelt Thomas. ‘Arnold voelde de situatie feilloos aan en kwam met ideeën en praktische tips. Hierdoor voelden we ons vrijer om dingen te bespreken, zeker in de individuele gesprekken die we voerden met degenen die dat wilden. Uit de evaluatie bleek dat collega’s deze sessies erg waardevol vinden. En ze waarderen dat de werkgever oog heeft voor de situatie van individuele medewerkers.’

In de overlevingsstand

Als je middenin een crisis zit, is er geen tijd om te evalueren. Arnold: ‘Je zit dan in de overlevingsstand. Lichaam en geest reageren ‘normaal’ in een abnormale situatie. Die reactie komt doorgaans later, denk aan slecht slapen. Weet dat het tijd kost om alles te verwerken. Ondertussen is het belangrijk dat er oog is voor elkaar. Respecteer elkaars grenzen. Probeer te begrijpen wat de ander voelt en heeft meegemaakt. Samen met de V&G-collega’s geven wij handvatten om gezond met het verwerkingsproces om te gaan.’

Geen alledaags werk

Het werk dat ze doen laat Arnold en Dorinde zelf ook niet onberoerd. ‘Het is geen alledaags werk en dat maakt het bijzonder’, concludeert Arnold. ‘Ooit hielp ik een ambassadeteam met rouwbegeleiding. Deze sessie moest simultaan vertaald worden. Dit maakte diepe indruk op me.’ Daar sluit Dorinde zich bij aan. ‘Zo spreek je ’s ochtends een medewerker die overbelast is en ontvang je vervolgens een telefoontje van iemand die in levensgevaar verkeert. Dan besef je: hier krijgen onze collega’s mee te maken. Dit soort werk gaat gepaard met uitdagingen en risico’s die je pas echt leert beheersen in de praktijk.’