De Donbas: een loopgravenoorlog op de grens tussen Oost en West

Het “vergeten” conflict aan de rand van Europa

In de Donbas in het oosten van Oekraïne zijn door Rusland-gesteunde separatisten en Oekraïense militairen al zeven jaar in een conflict verwikkeld. Beide zijden hebben zich ingegraven in een groot stelsel aan loopgraven. Toen ik in mijn omgeving vertelde dat minister Blok samen met zijn Benelux-collega’s af zou reizen naar het conflict in Oost-Oekraïne, merkte ik het ongeloof over dit conflict aan de rand van Europa en het bestaan van een loopgravenoorlog op Europees grondgebied in de 21ste eeuw. 

In maart 2021 besloot Rusland grote troepenmachten naar de grenzen met Oekraïne te sturen voor “oefeningen”. Binnen de NAVO en EU werd er opgeroepen tot de-escalatie, en uiteindelijk besloot Rusland dat de oefeningen ‘geslaagd’ waren en trok een gedeelte van haar troepenmacht terug. Om Oekraïne een hart onder de riem te steken na deze periode van grote spanningen en kenbaar te maken dat het conflict in Oost-Oekraïne alles behalve vergeten is, reisden minister Blok en zijn Benelux-collega’s, de Belgische minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès en de Luxemburgse minister van Buitenlandse Zaken Jean Asselborn, begin mei 2021 af naar de frontlinie in de Donbas. 

De erfenis van Maidan

Het jaar 2014 staat in het Oekraïense geheugen gegrift. De voormalige Sovjetrepubliek besloot zich definitief te ontworstelen aan de eeuwig aanwezig Russische invloedssfeer. Beelden van de enorme protesten op het Maidanplein gingen de hele wereld over. De Oekraïners verwierpen in grote meerderheid de pro-Russische koers van toenmalig president Janoekovietsj en een nieuwe tijd leek aangebroken.

De pro-Europese omwenteling kon echter niet overal in het land op enthousiasme rekenen. Op de Krim en in de Donbas, een mijnregio in het oosten van Oekraïne, ontstond onrust, die door Russische inmenging uitgroeide tot een oorlog tussen door Rusland gesteunde separatisten en de postrevolutionaire Oekraïense overheid.

Dieptepunt in het conflict was het neerschieten van vlucht MH17 door een Russische BUK-raket in juli 2014. Sinds 2014 hebben beide zijden van het conflict zich ingegraven in een “semi-bevroren” loopgravenoorlog, waarbij er nog vrijwel wekelijks Oekraïense militairen sneuvelen door sniperaanvallen en beide zijden niet direct met elkaar spreken.

Aan de contactlijn

Vanuit Kharkiv vertrok de Benelux-delegatie in een enigszins rammelende Oekraïense gevechtshelikopter - nog stammende uit de tijd van Sovjet-Unie - naar een militaire basis, vanuit waar de zogeheten contactlijn bezocht kon worden. Na een briefing van de militaire commandant en de gouverneur van de regio, reisde de delegatie (met kogelvrij vest, helm én mondkapje) af naar Shchastya, een dorpje dat op de grens van het conflict ligt. Hier was het conflict voelbaar en zichtbaar. Naast de overgangspost (geflankeerd door hoge hekken en een groot aantal militairen), waar men naar de non-controlled governmental areas (NCGA) kon reizen, waren de loopgraven zichtbaar. Een reis terug naar het Verdun van 1916.

De overgangspost was aan separatistische zijde gesloten, waardoor humanitaire hulp niet naar het gebied vervoerd kan worden. Een extra drama voor de burgerbevolking in het gebied, die nu al zeven lange jaren onder de gevolgen van de oorlog lijdt.

En nu?

Helaas lijkt het conflict niet snel beslecht te worden, nu de vredesonderhandelingen stagneren en de vermeende terugtrekking van Russische troepen ook minder hoopvol blijkt dan verwacht. Daarbij kunnen de spanningen tussen Oekraïne en Rusland ook ieder moment weer oplaaien.

Europa is gebaat bij stabiliteit aan haar randen en Nederland heeft internationaal steun uitgesproken voor Oekraïense territoriale integriteit en stabiliteit: de Donbas en de Krim behoren tot Oekraïne.

Het bezoek van de Benelux-delegatie was dan ook van grote symbolische waarde voor Oekraïne en de regio, waarbij de boodschap mee werd gegeven dat het conflict, daar op de grens van Europa, niet vergeten is en ook niet zal vergeten worden.