Genderadviseur Gisela Duetting over haar werk in Oekraïne

Wat houdt jouw functie in?

“EUAM is een adviesmissie voor Security Sector Reform and Governance. Wij geven strategisch advies, ondersteunen hervorming door trainingen bijvoorbeeld en faciliteren coördinatie tussen de verschillende spelers in de veiligheidssector. We werken veel met Law Enforcement Agencies.Met name met de politie, grenswachten, douane en de veiligheidsdiensten, maar ook met ministeries en de rechterlijke macht. Binnen de missie leid ik het Gender Focal Point Network om gender en vrouwenrechten te integreren in het werk van de missie.”

“Daarnaast heb ik een externe functie. Zo heeft Oekraïne een Governmental Commissioner on Gender Policy die o.a. beleid maakt op het gebied van Women Peace and Security (VN-resolutie 1325). Er is een Nationaal Actie Plan 1325, net als in Nederland, en ook een gender-strategie en actieplan voor het hele land. Daar adviseer en ondersteun ik de Oekraïense autoriteiten in. Tevens heb ik veel contact met Oekraïense vrouwenorganisaties en de VN hier. De missie neemt ook deel aan de jaarlijkse VN-campagne ‘16 Dagen Actie tegen Geweld tegen Vrouwen’.”

Is de genderinsteek veranderd sinds de oorlog?

“Na 24 februari is de missie eerst grotendeels geëvacueerd. Ik heb mijn werk toen zo goed mogelijk buiten Oekraïne voortgezet. Ook veel Oekraïense missieleden hebben het land moeten verlaten, maar mannen tussen de 18 en 60 jaar mochten Oekraïne niet uit. Veel collega’s zijn Internally Displaced Persons (IDP) geworden en moesten ergens anders gaan wonen in Oekraïne.”

“Deze eerste tijd was verschrikkelijk. Ik noemde dat doom scrolling: iedereen was de hele tijd online, belden elkaar en hielden elkaar op de hoogte via allerlei WhatsApp-groepen. We zaten allemaal aan het nieuws gekluisterd. Niemand wist welke kant de oorlog op zou gaan.”

“We hebben met een heleboel collega’s humanitaire acties opgezet, om direct ondersteuning te kunnen bieden aan de Oekraïners. Vrouwenorganisaties in het bijzonder, hebben hun kennis, netwerk en organiserend vermogen aangewend. Bijvoorbeeld om gaarkeukens op te zetten, spullen in te zamelen en ondersteuning te bieden aan verkrachte vrouwen. Daar ondersteunde ik bij en heb ik fondsen voor geworven. Ik ondersteunde ook Nederlandse politieagenten in hun acties om Oekraïense agenten te helpen.”

“Daarnaast ging het werk gewoon door. Zeker na de eerste twee weken. De missie heeft een aantal nieuwe zaken opgepakt, zoals ondersteuning aan de grens, onder andere vanwege de enorme vluchtelingenstroom. Het mandaat van de missie is uitgebreid met advisering van de Oekraïense autoriteiten over onderzoek naar oorlogsmisdaden, waaronder ook aan conflict gerelateerd seksueel geweld.”

Wat is de meerwaarde van de missie? En is dat veranderd sinds oorlog?

“De meerwaarde van een civiele adviesmissie is dat we met specialisten uit alle EU-landen echt in het land zijn. Wij hebben korte lijnen en kunnen daardoor direct op de behoeften inspelen. We adviseren de Oekraïense instituties in deze tijd van oorlog en transitie.”

“De helft van onze missie bestaat uit Oekraïners. Mede hierdoor begrijpen we de context beter dan een organisatie die van buiten Oekraïne werkt. We zijn altijd actief gebleven, vanaf de eerste dag na de inval.Het kantoor in Lviv is altijd open gebleven. Inmiddels is de situatie natuurlijk weer anders, want we zijn al zes maanden verder. Sinds 15 september zit iedereen weer achter zijn of haar bureau in Kyiv, Lviv en Odessa.”

Als jouw functie nu als vacature voorbij was gekomen, had je dan ook gesolliciteerd om naar een oorlogsland te gaan?

“Ik werkte hiervoor ook in conflictgebieden en ik heb mijn contract inmiddels ook verlengd, dus ja! Door de oorlog heeft mijn functie nog meer belang gekregen. Hiervoor werkte ik bij de VN, waar ik mij bezig hield met VN-resolutie 1325: Women, Peace and Security en humanitaire hulp. Die ervaring blijkt ineens ontzettend van toepassing te zijn in Oekraïne. Helaas moet ik wel zeggen.”

“Een ander onderwerp waar ik veel passie voor heb is Community Safety Dialogues. Als je het hebt over Safety and Security is het belangrijk om de wensen en prioriteiten van de hele bevolking mee te nemen. De missie faciliteert op lokaal niveau dialogen tussen lokale overheid, law enforcement agencies en de bevolking, waaronder nu natuurlijk ook IDP’s, om samen te komen tot prioriteiten rondom Safety and Security voor de hele bevolking, inclusief vrouwen. Dat geeft veel mogelijkheden om security sector reform (SSR) handen en voeten te geven.”

Misschien een beetje cru gezegd: eigenlijk biedt de oorlog een extra opening om voortgang te maken op SSR?

“Ja. Er is veel verschoven door de oorlog. Veel groepen burgers, waaronder vrouwenorganisaties, hebben zich bewezen door taken op te vangen die de overheid in de begindagen niet onmiddellijk in staat was te doen. Er zijn nieuwe belangen, bijvoorbeeld van IDP’s. Veiligheid is voor iedereen veel omvattender geworden, en de situatie is nijpender. Er is wel degelijk een transitie aan de gang.”

Wat vinden de mensen in Oekraïne van jullie aanwezigheid?

“Oekraïners voelen zich gesteund door de internationale aandacht voor hun positie en het conflict en men is blij met onze aanwezigheid. Het land is in oorlog, dus het is een hele moeilijke situatie met name voor Oekraïners, maar ook voor de missie.”

“De missie heeft zeker aan meerwaarde gewonnen door de verkregen EU-kandidaat status van Oekraïne. Oekraïne wil heel graag werken om het land en de law enforcement agencies nog meer in te richten naar Europees model. De mensen zijn heel positief. Ik kom net terug uit Lviv. Iedereen is zo blij dat je er bent. Dat raakte mij echt. Men waardeert jouw aanwezigheid: je laat ons niet in de steek, je bent betrokken, je luistert, je kunt iets voor ons doen. Dat is hartverwarmend.”

Lees het volgende artikel: Een nieuw VN-verdrag tegen cybercriminaliteit: binnen handbereik of een illusie?