Ruimteveiligheid in de VN: een stevige maar noodzakelijke discussie

In de afgelopen twee jaar is in dit ‘dual-use’ domein veel gebeurd, waar civiele en militaire toepassingen vaak dwars door elkaar lopen. Hoewel de ruimte door velen nog als relatief neutraal wordt beschouwd, hebben de toenemende geopolitieke spanningen op aarde ook gevolgen op de samenwerking tussen landen in de ruimte. De Veiligheidsdiplomaat ging hierover in gesprek met Gerben Hazebroek, coördinerend beleidsmedewerker ruimteveiligheid bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. 

Welke beleidsontwikkelingen hebben de afgelopen twee jaar plaatsgevonden?

“Zeker, die zijn onverminderd doorgegaan. Zo is er inmiddels een VN-werkgroep opgericht over ruimtedreigingen en de manieren om de risico’s daarvan te verminderen. Ook Nederland neemt deel aan deze Open-Ended Working Group on Reducing Space Threats. Hiervoor was ik afgelopen week met een delegatie in Genève.”

“Samen met andere landen proberen we tijdens deze consultaties te werken aan een breed gedragen visie over ruimtedreigingen en hoe we deze kunnen verminderen, om uiteindelijk verdere internationale afspraken te kunnen gaan maken. Daarbij zien we een rol weggelegd voor internationale samenwerking op space situational awareness - het hebben van een beeld wat er in de ruimte gebeurt - om deze afspraken ook na te leven.”

“Dit leverde stevige discussies op. Hoewel veel landen het eens zijn over het soort dreigingen die er zijn, zijn er grote verschillen van inzicht met landen zoals Rusland en China over de oorzaak daarvan. Militair gebruik van de ruimte hoeft namelijk niet automatisch tot een wapenwedloop te leiden. Dat maakt het werken in VN-verband zo waardevol, juist omdat je hier om de tafel zit met landen die je in geen enkel ander overleg over ruimteveiligheid tegenkomt.”

“Overigens staat ruimteveiligheid inmiddels ook binnen de Europese Unie hoog op de agenda. Zo moet er binnen een jaar een Europese strategie komen over het gebruik van de ruimte voor defensie en veiligheid. Ook hier werkt Nederland actief aan mee.”

Waarom is het belangrijk dat Nederland een actieve rol in deze processen speelt?

“Zoals de Veiligheidsdiplomaat eerder al schreef, zijn we inmiddels zo afhankelijk van de ruimte dat verdere afspraken over ruimteveiligheid noodzakelijk zijn. De Nederlandse expertise op bijvoorbeeld ruimterecht draagt echt bij aan de kwaliteit van de discussies hierover. Want hoewel de afspraken over hoe we moeten omgaan met de ruimte soms gedateerd zijn, hoeven we niet van nul te beginnen: het internationaal recht geldt ook in de ruimte. Die opvatting moet je actief uitdragen om tegengas te geven aan landen die hier makkelijk overheen willen stappen.”

“De ervaring van de Nederlandse inzet in de VN op het gebied van cyber komt ook van pas in de discussies over de ruimte. Zo zijn er bijvoorbeeld overeenkomsten met een VN-werkgroep die afspraken maakt over ontwikkelingen op het gebied van informatie- en telecommunicatie in de context van internationale veiligheid.”

“De overheid heeft zich de afgelopen twee jaar goed georganiseerd op het thema ruimteveiligheid. Zo werken we als Buitenlandse Zaken nauw samen met de collega’s van Defensie, Economische Zaken en Klimaat en Infrastructuur en Waterstaat. De coördinatie tussen deze ministeries is de afgelopen periode erg waardevol gebleken.”

Onlangs kondigde de VS aan geen testen meer uit te voeren met antisatellietraketten die ruimtepuin veroorzaken. Kan je meer vertellen over het belang van deze gebeurtenis voor ruimteveiligheid?

“Er is een hele reeks van mogelijkheden om een tegenstander het militaire gebruik van satellieten te bemoeilijken of ontzeggen. Je kan daarbij denken aan camouflage van objecten op de grond zodat ze niet op satellietbeelden te zien zijn, of het storen van satellietcommunicatie.”

“Het bewust vernietigen van een satelliet is echter van een heel andere orde, omdat het puin dat daarbij vrijkomt ongecontroleerd is en grote schade aan andere satellieten kan toebrengen. Vandaar ook dat wij de vernietigende test van zo’n raket door Rusland vorig jaar veroordeelden en de aankondiging verwelkomden die de VS in de VN-werkgroep maakte om hiermee te stoppen. Wij zien dit als een concrete stap richting verdere, het liefst juridisch bindende, afspraken over verantwoordelijk gedrag in de ruimte.”

“We zijn dus inmiddels op de goede weg. Ik zie daarbij een breder en groeiend besef in Nederland over het belang van ruimteveiligheid en de verwevenheid tussen geopolitieke en technische ontwikkelingen in de ruimte. Ik denk dat het belangrijk is dat we deze boodschap ook meegeven aan de nieuwe generatie beleidsmakers en technici die nu nog studeren. Dat staat in ieder geval op de planning voor de komende periode.”