Tekst Rob Gabriëlse
Dagboek van onze NPV-delegatieleider in New York
In augustus kwam bijna de hele wereld in New York bijeen om voor de tiende keer de voortgang op de implementatie van het kernwapenverdrag (NPV) te toetsen. Normaal al niet makkelijk, maar in tijden van oorlog in Oekraïne is een gezamenlijke overeenkomst bereiken nog lastiger. Hoe ziet de (belangrijke) rol van Nederland eruit? Delegatieleider en ontwapeningsambassadeur Rob Gabriëlse besteedde hier bijna een maand lange dagen aan.
Leestijd: 4 minuten
7:45
Koffie met Amerikaans meeneem-ontbijt op de Permanente Vertegenwoordiging, in de tijdelijk ons toegewezen ‘nucleaire’ kamer. Ondertussen lees ik de nieuwe teksten die de conferentievoorzitter en zijn team ‘s avonds (en soms ’s nachts) hebben opgesteld op basis van de onderhandelingen de vorige dag.
08:15
Dagelijks overleg met het Nederlandse delegatieteam om te checken waar we staan met de onderhandelingen: staat het moratorium op produceren van splijtstoffen nog in de tekst (ja), veroordelen we de agressie van Rusland in de Oekraïne genoeg (moet meer), aandacht voor de veiligheid van kerncentrales die te lijden hebben van militaire activiteiten in de Oekraïne (dat wel), is er een akkoord op Noord-Korea bereikt (eindelijk, alhoewel de inhoud tegenvalt), aandacht voor de rol van vrouwen goed verankert (zeker).
Deze toetsingsconferentie vindt plaats in een lastige context. Lange tijd kende de wereld eigenlijk maar twee specifieke ‘probleemgevallen’ op het gebied van kernwapens: Iran en Noord-Korea. Maar recentelijk verhoogde het VK het hypothetische plafond van haar vernietigingsarsenaal en ondertussen bouwt China gestaag verder aan de eigen kernwapencollectie. Toen kwam daar de Russische invasie van Oekraïne bij en zijn kernwapens zoals vanouds een bron van spanning tussen grootmachten.
9:00
Dezelfde check maar dan met de EU-lidstaten, waar de meningen soms behoorlijk verschillen. Enerzijds zijn we het eens over de basis: 50 jaar lang is het Nucleaire Non-Proliferatie Verdrag (NPV) ’s werelds beste hoop geweest voor het matigen van nucleaire spanningen. Het NPV legt het doel van een kernwapenvrije wereld vast: landen met kernwapens moeten die afbouwen, landen zonder kernwapens mogen die niet krijgen en alle landen moeten de vruchten kunnen plukken van vreedzaam gebruik, zoals kernenergie.
En ondanks al haar gebreken (de wereld kent immers nog kernwapens, en Noord-Korea heeft ze bijvoorbeeld onlangs ontwikkeld. Ook zijn er nog er landen met kernwapens die nooit tot het verdrag zijn toegetreden), is het NPV er vooralsnog in geslaagd om ons te behoeden voor de afschuwelijke potentie van kernwapens.
Anderzijds vindt bijvoorbeeld Oostenrijk nucleaire ontwapening de hoogste prioriteit, denkt Frankrijk daar anders over, en zijn de oostelijke lidstaten actiever dan ooit met aandacht vragen voor de Russische nucleaire dreiging. Nederland is wat het NPV betreft een van de meest invloedrijke lidstaten binnen de EU.
10:00
Onderhandelingen in het VN-gebouw beginnen. China valt de NAVO aan, Iran pleegt obstructie en Australië zet uiteen hoe ze het safeguards proces voor de Aukus nucleaire onderzeeërs inrichten. Waar Brazilië, Indonesië en China hun bezwaren tegen hebben.
13:00
Tijdens de lunch coördineren we met de leden van het Nonproliferation and Disarmament Initiative (NPDI) dat Nederland voorzit. Mede hierdoor vervullen we binnen het NPV een sleutelrol, terwijl we noch een militaire macht, noch een kernwapenstaat zijn. Nederland levert bovendien een van de drie vicevoorzitters van de toetsingsconferentie en het comité over vreedzaam gebruik van kernenergie (bijvoorbeeld kernreactoren). We organiseerden bovendien een van de voorbereidende conferenties.
De prominente NPDI groep is een bijzonder geheel: een progressieve coalitie van twaalf landen die alle continenten en stromingen binnen het NPV vertegenwoordigen. En die impact heeft daardoor. Je merkt dat op meerdere manieren. Aan het begin van de conferentie waren belangrijke delegaties happig om met ons de conferentie voor te bespreken – zoals de VS, China, Oekraïne, en het Internationaal Atoomagentschap (IAEA).
Diplomaten komen tijdens de conferentie naar ons toe om tekstvoorstellen af te stemmen. En gedurende de laatste week zaten Nederland (nu het écht spannend wordt) voor strategisch overleg bij de kleinere groepen waar de details uit onderhandeld worden.
15:00
Weer de plenaire onderhandelingen in, om ons drie uur lang in te zetten op bruggen bouwen, pragmatisch tussen coalities opereren in het zeer gevoelige krachtenveld waar we ons met de oorlog in bevinden, en ondertussen het Verdrag en haar implementatie proberen te versterken. Niet makkelijk op de altijd terugkerende Midden-Oosten kwesties bijvoorbeeld.
18:30
Op naar de Finnen, die namens de Argentijnse conferentievoorzitter de moeilijkste gedeeltes van onderhandelingen in een groep van twintig landen leiden.
01:00
Het was goed dat de Finse ontwapeningsambassadeur avondeten had voorzien, want we zijn net klaar met de sessie.
Lees het volgende artikel: Ruimteveiligheid in de VN: een stevige maar noodzakelijke discussie
