Tekst Kim Brands & Luca Kuiper
Een cruciaal jaar voor digitale mensenrechten
In een wereld die steeds meer digitaal verbonden is, en waarin democratische waarden vaker onder druk staan, neemt het belang van de bescherming van digitale vrijheden en mensenrechten online toe. Met wereldwijde verkiezingen, cruciale VN-processen en ontwikkelingen in kunstmatige intelligentie (AI) belooft 2024 een sleuteljaar te worden met een belangrijke rol voor Nederland als voorzitter van de Freedom Online Coalition (FOC). Wat houdt deze rol in, en waarom is dit juist nu zo relevant?
Leestijd: 3 minuten
De Freedom Online Coalition
(FOC), opgericht in 2011 in Den Haag, is een diplomatieke coalitie van 38 landen die zich inzet voor digitale mensenrechten en fundamentele vrijheden. De FOC stelt dat de mensenrechten die mensen offline hebben, ook online beschermd moeten worden. De FOC werkt intensief samen, onder meer via betrokkenheid met haar onafhankelijke adviesnetwerk (FOC-AN), om uitdagingen en kansen op het gebied van internetvrijheid en digitale veiligheid te garanderen en de mensenrechten online wereldwijd te beschermen.
Het rapport Freedom on the Net toont aan dat internetvrijheid al dertien jaar op rij afneemt, een alarmerende trend die door de opkomst van generatieve AI verder versnelt. AI-technologieën faciliteren en versnellen de verspreiding van desinformatie en bieden overheden nieuwe geavanceerde middelen voor gerichte censuur en surveillance. In dit licht is de missie van de FOC – het beschermen van online mensenrechten en bevorderen van internetvrijheden – urgenter dan ooit.
Nederland nam op 1 januari 2024 het voorzitterschap over van de Verenigde Staten. Het belooft een bijzonder jaar te worden voor de internationale inzet om het internet en digitale technologieën open, vrij en veilig te houden. Dat komt in ieder geval door drie ontwikkelingen.
- Wereldwijde Verkiezingen: 2024 belooft het grootste verkiezingsjaar in de geschiedenis te worden, met belangrijke verkiezingen in landen zoals de VS, India, Mexico, Zuid-Afrika, en onze eigen Europese verkiezingen. De FOC speelt een rol in het vergroten van internationale samenwerking en bewustwording over internet shutdowns, censuur en desinformatie. Deze inspanningen zijn van cruciaal belang om eerlijke verkiezingen en het behoud van vrijheid van informatie en meningsuiting te waarborgen.
- VN-processen: Centraal in het Nederlandse FOC-voorzitterschap staat het intensiveren van de samenwerking tussen FOC-landen om als eenheid invloed uit te oefenen op belangrijke onderhandelingen bij de VN, zoals die over de Global Digital Compact. Het doel is het behouden van het huidige internationaal raamwerk, waarbij het beheer van het internet niet alleen bij de VN, maar vooral ook bij de verschillende stakeholders ligt (het multistakeholdermodel). Verder stelt de FOC ook expliciet online mensenrechten voorop.
- Generatieve AI: De snelle ontwikkeling van AI-technologieën vergroot uitdagingen op het vlak van privacy, vrijheid van meningsuiting en de verspreiding van desinformatie. In 2024 zet de FOC zich in om ervoor te zorgen dat internationale afspraken worden gemaakt over de ontwikkeling en het gebruik van AI. Afspraken die stevig geworteld zijn in bestaande mensenrechtenverdragen, tegen de achtergrond van geopolitieke machtsverschuivingen.
Vorige maand vond in Genève de kick-off plaats voor de activiteiten van de FOC in 2024. Aanwezig waren ambassadeurs en permanente vertegenwoordigers van FOC-lidstaten, experts, leden van het FOC-Adviesnetwerk en potentiële leden. Genève is een centrale diplomatieke hub voor digitale onderwerpen vanwege VN organisaties zoals de ITU, OHCHR, IGF, WIPO en de VN Mensenrechtenraad. Op vrijdag 1 maart organiseert Nederland een gelijksoortige lancering van het FOC-voorzitterschap in New York.
2024 biedt grote uitdagingen, maar ook een kans voor Nederland als voorzitter van de FOC om de koers te zetten voor een digitaal tijdperk dat gekenmerkt wordt door openheid, vrijheid, veiligheid en respect voor mensenrechten. Voor een diepgaander inzicht in de doelstellingen en de geplande acties van de FOC in 2024, is het Program of Action 2024.
