‘Van vinkje naar vonkje’

Hoe breng je Social Return On Investment tot leven?

Eerst even uitleggen. Bij aanbestedingen groter dan 250.000 euro hebben rijksoverheid en leveranciers sinds 2011 een gezamenlijke SROI-verplichting. Social Return On Investment betekent dat ze niet alleen moeten zorgen voor het financiële, maar ook voor het maatschappelijke rendement van de aanbesteedde opdracht. Dat moet zich dan vertalen in het inzetten van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. 

Vlekje

‘Maar dat lukte niet goed in mijn raamovereenkomsten waarin het vooral om hoogwaardige arbeid gaat’, vertelt Esther Rijken (categoriemanager Interimmanagement en Organisatieadvies, en Juridische Capaciteit). Simpel gezegd: je bent als overheidsdienst op zoek naar mensen die op hoog niveau kunnen acteren. Leveranciers zijn wettelijk verplicht ook mensen aan te bieden met een ‘vlekje’ op hun cv. Maar die worden vervolgens niet geselecteerd omdat er ook (betere) kandidaten zijn zonder zo’n ‘vlekje’. Gevolg: van social return on investment komt bij hoogwaardige inhuur weinig terecht.

Oprekken

Toch moet SROI gerealiseerd worden, wisten Esther en Fons (categoriemanager Financieel advies en auditdiensten, en Inkoopadvies). ‘We dachten: als we leveranciers nu eens de mogelijkheid bieden om de invulling van SROI iets ruimer te nemen. Als ze een vergelijkbaar doel nu ook eens ergens anders kunnen onderbrengen. En als we dat nu eens niet opleggen, maar eerst met onze leveranciers in gesprek gaan om te kijken hoe zij dit zien.’

Ruimte

Medio 2016 volgde dat gesprek in een bijeenkomst met de afdelingen Beleid, Inkoop en HRM van (toen nog) IenM en BZK (BZK vanwege de beleidskaders HRM in Inkoop), en de leveranciers. Esther: ‘We vroegen: wat hebben jullie nodig? Meer ruimte, antwoordden de leveranciers. En aan onze kant bleek dat die ruimte er juridisch gezien ook was. Vervolgens konden we gaan bouwen.’

Roodgloeiend

Op 4 juli 2017 ging de eerste proeftuin van start. KPMG en de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) sloegen de handen ineen met een project dat jeugdjustitiabelen een nieuwe kans geeft – ze mogen een mbo-opleiding volgen en worden daarbij begeleid door KPMG. Fons: ‘KPMG was als ‘eerste schaap’ over de dam. Daarna stond de telefoon roodgloeiend.’

Bezegeld

Vier maanden later, op 14 november, was de kick-off van twaalf proeftuinen met veertig kandidaten – deze vinden nu ook plaats onder auspiciën van andere ministeries zoals EZK, LNV, OCW en VWS. Zo helpt EY hoogopgeleide mensen met autisme aan een baan binnen de overheid. En helpt Atos de Rijksoverheid een inclusieve overheid te zijn.
Het succes van de proeftuinen werd twee dagen later definitief bezegeld. De ICIA (Interdepartementale Commissie Inkopen en Aanbesteden) stemde in met het door-ontwikkelen van de proeftuinen als de nieuwe werkwijze waarop Inkoop, HRM en Beleid samen met de leveranciers bepalen op welke manier SROI met de meeste impact kan worden ingevuld. De ICIA gaf aan: als de ruimte nodig is, mag deze worden gevonden. Esther: ‘Inmiddels lopen er twintig proeftuinen waarin zo’n zestig mensen deelnemen.’

Het mes

Fons: ‘Het mes snijdt aan meerdere kanten. HRM, Inkoop en Beleid werken samen waar ze dat eerst minder vanzelfsprekend deden. Én we behalen onze maatschappelijke doelstellingen. Mensen met afstand tot de arbeidsmarkt komen aan het werk. Leveranciers zijn dolenthousiast dat ze op deze manier SROI kunnen bewerkstelligen. Daar komt bij: zo’n proeftuin is iets wat je als onderneming graag wilt uitdragen.’

Hoe verder

Esther: ‘Wij krijgen vanuit beleidsdirecties en leveranciers nu heel veel vragen over SROI en proeftuinen. De interesse is enorm. Om daaraan tegemoet te komen, zijn we nu een loket aan het opzetten. Het is zoals Wolter van der Vlist (adviseur Inkoopbeleid en Strategie van DJI zei): ’Dankzij de proeftuinen is SROI in 2017 van vinkje naar vonkje gegaan.’