Tekst Luc van Koppen
Foto bovenin: Paul Poels

Het is 3 juni 2021, de grande finale van de gebiedsontwikkeling Ooijen-Wanssum. Honderden inwoners en andere belangstellenden genieten van speciaal uitgezette wandel- en fietstochten met tal van attracties. Na zes jaar geven de uitvoerders een feestelijke klap op het project: de oplevering is een feit.

Het gebied heeft in die tijd een metamorfose ondergaan. Het doel: zorgen voor een veilige, mooie en goed bereikbare omgeving. De waterstand moet tenminste 35 cm lager komen te staan bij hoogwater zodat de inwoners van onder andere Roermond en Venlo droge voeten kunnen houden.

In zes jaar werd een puzzel gelegd: de Oude Maasarm werd tot leven gewekt als overloopgebied. Er werden twee hoogwatergeulen gegraven, vier bruggen gebouwd, 550 ha nieuwe natuur ontwikkeld, kades verhoogd en nieuwe type dijken aangelegd, die meer passen in het landschap.

Het gebied is klaar. Het moet bescherming bieden tegen waterstanden die eens in de 250 jaar voorkomen.

Vrijwilligers vullen zandzakken om het hoogwater bij de Maas te keren.
Bewoners werken zij aan zij om water tegen te houden. Foto: Remko de Waal/ANP

Het is anderhalve maand later. Dagenlange clusterbuien zorgen voor een enorme wateroverlast in Zuid-Limburg. De Maas verwerkt een record hoeveelheid water van 3260 m3 per seconde.
In België en Duitsland vallen veel slachtoffers. Ook Limburg overstroomt. Duizenden mensen worden geëvacueerd en overal staan bewoners zij aan zij met hulpverleners om het water met zandzakken tegen te houden.

Het is spannend, maar in Noord-Limburg gaat het net goed. Volgens Theo Reinders, projectdirecteur, heeft Ooijen-Wanssum het verschil gemaakt. “Ooijen-Wanssum heeft zeker voor een lagere waterstand gezorgd. De Oude Maasarm liep vol, de hoogwatergeulen deden hun werk. Dat heeft zeker voorkomen dat bijvoorbeeld Roermond en Venlo ook overstroomden. Het was wel spannend want hier en daar waren de oevers nog niet begroeid, zo nieuw was het.”

Hebben we iets geleerd of zijn we vooral enorm tevreden? “Wat we geleerd hebben is dat we op de juiste weg zijn met deze aanpak waarbij je de rivier gecontroleerd de ruimte geeft. De urgentie daarvan is nu heel duidelijk. We hebben ook geleerd dat dit niet ten koste hoeft te gaan van de ruimtelijke kwaliteit als je aandacht besteedt aan inpassing en leefbaarheid. Als overheden de handen ineenslaan om een probleem aan te pakken en daarbij de markt de ruimte geven voor creativiteit en innovatie dan leidt dit tot mooie resultaten.”

Beleidstafel

In Limburg worden nog op tenminste 16 plekken langs de Maas maatregelen genomen. Inmiddels is een Beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater ingericht om in kaart te brengen op welke manier we ons beter moeten voorbereiden, in Limburg en in de rest van Nederland. De bedoeling is om in februari met de eerste adviezen te komen.

Bomen staan in het hoogwater van de overstroomde Maas

Fotograaf Tineke Dijkstra bezocht Ooijen-Wanssum op 17 juli 2021, en maakte foto's in het gebied dat onderliep als gevolg van het noodweer stroomopwaarts. In september 2021 kwam ze terug om foto's te maken op exact dezelfde plekken. Een impressie:

Weg door het projectgebied Ooijen-Wanssum op 17 juli, waarbij de weg net niet door het hoogwater verzwolgen wordt
De brug van Well naar Wanssum over de hoogwatergeul op 17 juli 2021.
Weg door het projectgebied Ooijen-Wanssum, waarbij de rivier stroomt door de droogevallen uiterwaarden
De brug van Well naar Wanssum over de hoogwatergeul. Zelfde plek, nu op 21 september 2021.
Projectgebied Ooijen Wanssum bij hoogwater, waarbij bomen in de rivier staan
De ondergelopen hoogwatergeul op 17 juli 2021. Het waterpeil is zo hoog dat de geul nauwelijks nog zichtbaar is en er één grote watervlakte is ontstaan samen met de Maas.
Projectgebied Ooijen-Wanssum bij normaal water. Bomen staan in de droge uiterwaarden langs de rivier.
Dezelfde plek op 21 september 2021.
Ondergelopen weg door het projectgebied Ooijen-Wanssum
Ondergelopen weg De Kooy langs de Maasoever op 17 juli 2021.
Weg door het projectgebied Ooijen-Wanssum
De Kooy op 21 september 2021.
Grotendeels ondergelopen uiterwaarden bij Ooijen-Wanssum
De ondergelopen watergeul op 17 juli 2021.
De uiterwaarden bij een normale waterstand, met bomen en met de hoogwatergeul duidelijk zichtbaar.
Zelfde plek, 21 september 2021.