Tekst Marcel Gansevoort
Foto IenW en ANP
De Zandmotor bij Ter Heijde bestaat 10 jaar. In die tijd deed dit aangelegde schiereiland wat het moest doen: zand verspreiden via natuurlijke stroming om kustafslag tegen te gaan.
Storm en stroming tasten de kust aan. Je kunt natuurlijk eens in de drie tot vijf jaar zand bijstorten, maar Rijkswaterstaat koos in 2011 voor een experiment om te ontdekken of dat ook anders kan. Voor de kust tussen Ter Heijde en Kijkduin verrees de Zandmotor, een opgespoten schiereiland. In 8 maanden werd 21 miljoen kubieke zand gestort. Zo ontstond een zandvlakte ter grootte van 128 hectare, met geen ander doel dan afkalven, zodat het zand geleidelijk de kust ging versterken.
Het idee van de Zandmotor komt uit de koker van Rijkswaterstaat, die het project uitvoerde in samenwerking met provincie Zuid-Holland, TU Delft en marktpartijen als Boskalis en Van Oord. Een mooi voorbeeld van kennisbundeling van topsectoren binnen de overheid, kennisinstituten en marktpartijen.
De stroming deed z’n werk; inmiddels is meer dan vijf miljoen kuub zand naar de kust verplaatst. De Zandmotor blijft groot doordat zand via water en wind ook weer aangroeide. Verwacht wordt dat de Zandmotor daardoor minstens tot 2030 blijft liggen en wellicht nog langer. Tijdens een superstorm (een zware storm in combinatie met springvloed) kan het zeewater voor de kust 4 tot 5 meter worden opgestuwd. De Zandmotor remt in die situatie de golven af en voorkomt dat het water hard op de duinen botst en de duinen erodeert.
"Duingroei nam flink toe"
Carola van Gelder-Maas is Projectmanager van de Zandmotor bij Water Verkeer en Leefomgeving bij Rijkswaterstaat. “Bij de aanleg voorspelden we dat de Zandmotor het twintig jaar zou uithouden. Nu denken we eerder aan veertig jaar. De eerste jaren veranderde er niet veel; het duinmeer en de lagune vingen veel zand op waardoor de omliggende duinen nauwelijks groeiden. Vanaf 2016 werden het duinmeer en lagune kleiner en begon het zand zich te verspreiden en nam de duingroei flink toe.”
“En we zagen andere, onvoorziene, effecten. Dat wandelaars, vogelspotters en paardenliefhebbers het gebied goed wisten te vinden, lag voor de hand. Maar het water rond de Zandmotor bleek ook een walhalla voor kitesurfers. Met ideale omstandigheden voor beginners: een veilige oefenzone zonder dat ze de zee ingetrokken worden.”
“Het gebied is ook vruchtbare grond voor wetenschappelijk onderzoek en metingen. Zo hebben we de impact beter leren kennen van het werken met de natuur en de golfslag op de kust, is de invloed van deze ingreep op het bodemleven in kaart gebracht, en hebben we de kwaliteit van onze modellen kunnen verbeteren. Dat hielp bij andere projecten, zoals bij de zandsuppletie in het Amelander Zeegat in 2017 en bij de aanleg van de Markerwadden.”
