Tekst Sander Grip
Foto Valerie Kuypers
Stef Fleischeuer is programmadirecteur Flexibilisering Asielketen. Hij ziet een toekomst waarin het proces van een asielaanvraag goed georganiseerd is en we als land snel in kunnen spelen op schommelingen in de toestroom van vluchtelingen.
“We willen met ons programma de manier van werken in de asielketen beter organiseren. Na de enorme toestroom van asielzoekers in 2015 kregen we in 2016 te maken met een plotselinge, enorme daling. We willen met deze schommelingen om leren gaan. Dat betekent in de eerste plaats dat alle partijen die betrokken zijn bij het asielproces anders en beter moeten samenwerken. Niet omdat er toevallig een crisis is, maar omdat het proces er beter van wordt. Een beter gestructureerd proces van asielaanvragen betekent snellere afhandeling van aanvragen via heldere en duidelijke regels en afspraken. Voor de medewerkers in de asielketen betekent dit dat zij rust en duidelijkheid krijgen in hun werk.”
Maatschappelijk voordeel
“Ons doel is dat we de schommelingen in de toestroom van asielzoekers straks beter onder controle hebben. Dat levert ons als land rust op. Burgers willen voelen dat we het onder controle hebben. Er is veel begrip voor de opvang van echte vluchtelingen – mensen die vanwege een oorlogssituatie of een andere directe bedreiging, zoals hun geaardheid, uit hun land wegvluchten – maar zij willen voelen dat we weten wat we aan het doen zijn.
En wat maatschappelijk ook relevant is: als we het proces beter onder controle hebben, staan we niet voor verrassingen als de toestroom van vluchtelingen plotseling sterk verandert en hebben we dus de kosten ook beter in de hand.”
'Ons doel is dat we de schommelingen in de toestroom van asielzoekers straks beter onder controle hebben; dat levert ons als land rust op'
Concrete maatregelen
“We beginnen met nadenken over het hele proces. Wat zijn de afspraken vanaf het moment dat een asielzoeker zich bij ons aan de grens meldt tot de afwijzing of integratie in onze samenleving. Durf nou eens die hele lijn onder de loep te nemen: kijk niet alleen of je hier of daar een onderdeel anders kunt doen, maar houdt het hele proces tegen het licht. Hebben we het goed geregeld? Wat kan beter? En is alles wel goed op elkaar afgestemd? Nemen we niet onnodig te veel tijd? Zijn we niet te veel afhankelijk van elkaar?
Een simpel voorbeeld: een asielzoeker moet een röntgenscan ondergaan maar kan pas over zes weken terecht in het ziekenhuis. Dan valt de volledige procedure zes weken stil. En dat is dus niet nodig als we het proces en de planning van de aanvraag beter organiseren. Dat is de taak waar we met elkaar voor staan.”
Aanpak
“We moeten van de uitgesleten paden durven afstappen als we zien dat een andere manier van werken beter kan zijn. Begin juli is een brief naar de Tweede Kamer gegaan waarin we uiteengezet hebben dat we de asielketen anders willen organiseren. Een van de dingen waar we aan denken, is het anders opzetten van opvanglocaties. In 2015 moest er plotseling heel veel capaciteit bijgehuurd worden.
Ik denk dat we de opvang flexibeler kunnen opzetten als we locaties van verschillende grootte maken. Als het rustig is, kun je de kleinere locaties tijdelijk sluiten, maar je hebt ze ook achter de hand als de toestroom van vluchtelingen ineens stijgt. En als je op de grote locaties ook aanmeldfaciliteiten hebt, dan kun je met heel veel minder vervoerbewegingen toe. Nu moet iedereen eerst naar Ter Apel en van daaruit verspreid worden over het land. Straks kun je je op meerdere plekken aanmelden en is de huisvesting sneller en dichterbij te regelen.
Als je het wilt samenvatten, dan moeten we snel groeien als het nodig is en inkrimpen wanneer het kan, tegen minder kosten en met minder verhuisbewegingen voor asielzoekers. En we moeten sneller kunnen handelen. Wie mag blijven moet sneller beschikken over de faciliteiten voor inburgering die in de gemeenten aangeboden worden. En wie moet vertrekken, moet sneller weten waar hij aan toe is en zich sneller voorbereiden op dat vertrek. Schrijnende individuele gevallen vanwege een langdurige procedure zouden daarmee in de toekomst ook verleden tijd kunnen zijn.”
'We moeten snel groeien als het nodig is en inkrimpen wanneer het kan, tegen minder kosten en met minder verhuisbewegingen voor asielzoekers'
Niet opgelegd
“Deze opgave is niet exclusief van JenV, het departement legt niet iets op. Het is een opgave van alle partners in de keten, het is hun programma. Zij staan voor die razend ingewikkelde klus om te beoordelen of iemand terecht asiel in ons land aanvraagt en hoe die persoon het beste geholpen is. Het zijn instanties als COA, IND en DT&V, het zijn gemeenten, politie en de Koninklijke Marechaussee. We moeten gezamenlijk optrekken. De mensen in de uitvoering willen ook graag zo goed mogelijk samenwerken, maar worden nog te vaak geremd door de formele procedures die we met elkaar opgeworpen hebben.
Onze taak als programma is de ketenpartners ervan te doordringen dat zij eigenaar zijn van het systeem en dat we hen kunnen helpen om dat systeem beter te laten functioneren. Ik vind dat volgend jaar in de zomer de contouren van een nieuwe flexibele asielketen er moeten liggen. Dan hebben we nog een jaar de tijd om heel veel zaken in gang te zetten en bijvoorbeeld wetgeving en financiering te regelen. En dan begint het implementeren in de dagelijkse praktijk pas echt.”
“Wat we ons goed moeten realiseren: terwijl we bezig zijn met het aanpassen van ons asielbeleid, kan er altijd ergens een nieuwe brandhaard ontstaan. Als er morgen een probleem is ergens in de wereld en de toestroom van asielzoekers ineens stijgt, is het lastig om aan overmorgen te blijven denken. Toch moeten we dat doen, want op de lange termijn moeten we ons asielproces beter en vooral flexibeler inrichten. Voor de asielzoekers, voor de samenleving en voor de partijen die in dat proces werken.”
