Tekst Machteld Scholten
Foto Phil Nijhuis

Het terrein van de voormalige gevangenis De Grittenborgh in Hoogeveen is sinds 2014 de voorlopige thuisbasis van ruim 750 asielzoekers. Locatiemanager Daniëlle Weisbeek-Post vertelt over ‘haar’ azc, waar sinds 2020 ook de handhaving en toezichtlocatie (htl) is gevestigd.

Daniëlle: “Onze bewoners komen uit alle windstreken en variëren in leeftijd van nul tot tachtig jaar. Een bont gezelschap, met diverse achtergronden en nationaliteiten. Wat ze gemeen hebben, is dat ze een lange en vaak traumatische weg hebben afgelegd voordat ze bij ons hun intrek namen. Velen van hen dragen een berg leed met zich mee en zitten in een onzekere situatie waar het gaat om hun toekomst. Daar proberen we hen zo goed mogelijk bij te ondersteunen, met praktische hulp, verschillende activiteiten en een luisterend oor. We proberen een rustige en veilige sfeer te creëren en asielzoekers met een kansrijke asielaanvraag voor te bereiden op hun inburgering in Nederland.”

Opvang Afghaanse evacués

Op dit moment zijn geen Afghaanse evacues ondergebracht in Hoogeveen. Zij worden opvangen in aparte noodopvanglocaties, beschikbaar gesteld door onder andere het ministerie van Defensie. Er zijn locaties in Ede, Heumensoord, Zeist en Zoutkamp. Het COA richt de noodopvanglocaties in en zorgt voor de opvang en begeleiding.

 

Voorlichtingsprogramma

“Elke nieuwe asielzoeker die bij ons binnenkomt doorloopt een vast voorlichtingsprogramma. Daarin heten we hem of haar welkom en geven informatie over het reilen en zeilen binnen het azc. Daarnaast bieden we trainingen aan om verschillende vaardigheden te leren, zoals een training Basaal Nederlands, diverse weerbaarheidstrainingen en een cursus Nederlandse omgangsvormen. Eigenlijk alles wat je nodig hebt om zelfredzaam te wonen op het azc.”

LHBTIQ+

“We proberen de tijd die asielzoekers bij ons doorbrengen zo plezierig mogelijk te laten verlopen. Dat betekent dat we voor sommige groepen specifieke activiteiten organiseren of projecten starten. Zo kwamen in 2018 relatief meer homo’s, lesbiennes en transgenders bij ons binnen. Al snel bleek dat een aantal van hen zich niet veilig voelde binnen het azc. Tijd voor gerichte aandacht voor deze groep. Dat hebben we onder andere gedaan door een LHBTIQ+-café op te richten, waar elke  week LHBTIQ+’ers en COA-medewerkers samenkomen, om een leuke en zinvolle avond te hebben. We organiseren er relaxte praatsessies, delen er gevoelens en praktische zaken en hadden zelfs een heuse drag queen night. Alles om de LHBTIQ+-groep zichtbaarder te maken en taboes te doorbreken.”

Nederlandse woning

De  LHBTIQ+ ’ers zijn niet de enige groep die in het azc specifieke aandacht krijgt. Daniëlle: “Zo proberen we in het project Participatie van Eritreeërs de kansen van Eritreeërs op een succesvolle participatie en integratie te vergroten en hun kwetsbaarheid te verminderen. Omdat de wereld waar deze mensen vandaan komen zo anders is dan de onze, hebben we voor hen – op schaal – een Nederlandse woning nagebouwd, tot op het detail van een verwarmingsketel. Zo laten wij zien hoe wij leven.”

“Een van de asielzoekers zei na afloop dat hij zich even geen asielzoeker had gevoeld”

Zwemles

“De activiteiten die wij organiseren vinden deels plaats binnen de muren van het azc maar vaak ook daarbuiten. Zo zijn de bewoners lid van verschillende sportclubs in Hoogeveen en schenken koffie in het bejaardenhuis; hun kinderen gaan er naar school en naar zwemles. Onlangs hebben we in onze recreatiezaal een theatervoorstelling georganiseerd, met de bewoners op de planken en de zaal vol met Hoogeveners. Een van de asielzoekers zei na afloop dat hij zich even geen asielzoeker had gevoeld. Dat is mijn drive: zorgen dat de bewoners hun kwaliteiten kunnen gebruiken en hen een leven bieden met zoveel mogelijk structuur, contacten en een zinvolle dagbesteding.”

Locatiemanager Danielle Wijsbeek -Post op het terrein van het azc in Hoogeveen

Opstootjes

“Natuurlijk zijn er ook irritaties en opstootjes, want ga er maar aan staan: met zoveel mensen dicht op elkaar leven. Een aantal jaren geleden hadden we te maken met een groep bewoners die binnen en buiten het terrein voor ernstige overlast zorgde. Uiteindelijk is de beslissing gevallen om overlastgevende asielzoekers  – ook uit andere azc’s – voortaan op een aparte locatie onder te brengen. Dat gebeurt sinds eind 2018 in de ebtl, de extra begeleiding en toezichtlocatie, de voorloper van wat in 2020 de htl werd. Deze is gelegen pal naast het azc, op hetzelfde terrein, maar met een eigen ingang. ”

Handhaving en toezichtlocatie (htl)

Na een pilot met de extra begeleiding en toezichtlocatie kent het COA sinds februari 2020 de htl. Hier verblijven asielzoekers die eerder in een azc ernstige overlast hebben veroorzaakt, zoals vernielingen, agressie, pesterijen en het overtreden van de huisregels. De bewoners verblijven er voor een periode van maximaal drie maanden en krijgen daarbij een gebiedsgebod; hun ruimte om vrij te bewegen wordt drastisch beperkt. Zo komen zij het terrein niet af, alcohol en drugs zijn er verboden en er gelden strenge gedragsregels. Op dit moment - september 2021, red. -  verblijven er 34 asielzoekers in de htl.

Verleden

Klaas van der Veen is locatiemanager van de htl: “Over het algemeen zijn onze bewoners mannen met een verleden waar we ons maar weinig bij kunnen voorstellen. Maar dat betekent natuurlijk niet dat ze zich in het azc niet aan de regels hoeven te houden. We hebben hier een streng regime en een vaste structuur. Tegelijkertijd helpen we de bewoners hun gedrag te veranderen, onder andere met trainingen en individuele gesprekken. De kracht van de htl is de nauwe samenwerking tussen COA en DJI: de COA-medewerkers weten alles over het werken met asielzoekers en de DJI’ers over het begrenzen van overlastgevend gedrag en het borgen van de veiligheid. We vullen elkaar goed aan.”

Met elkaar

Daniëlle: “Met de komst van de htl is de onrust in het azc zichtbaar afgenomen. Zo zijn we er met elkaar in geslaagd een goede sfeer te creëren met relatief weinig overlast binnen en buiten het terrein. Dat hebben we echt met elkaar gedaan: de bewoners, onze medewerkers en alle partners met wie wij te maken hebben: van gemeente en vrijwilligersorganisaties tot scholen, IND, Vluchtelingenwerk en DJI. We doen dit samen. Daar kunnen we best trots op zijn vind ik.”

Ketenmariniers

Sinds mei 2019 zijn vier ketenmariniers actief in de vreemdelingenketen. Zij pakken de overlast van een kleine groep asielzoekers aan en vormen een schakel tussen alle betrokken organisaties op lokaal en landelijke niveau. Henk Wolthof is een van hen: “De keuze om ernstig overlastgevende asielzoekers in de htl onder te brengen is een goede geweest. Dankzij de uitstekende samenwerking met het gemeentebestuur van Hoogeveen is dit inmiddels een succes te noemen. Het COA heeft duidelijke afspraken met de gemeente over de beperkte bewegingsvrijheid van deze groep; zo is het hen niet toegestaan in het winkelcentrum te komen en eventuele problemen worden intern opgelost. Voor de reguliere azc’s is de komst van de htl een uitkomst: de veiligheid en leefbaarheid is er aanzienlijk vergroot.”