Weerbaarheid tegen criminaliteit in het buitengebied

De meerwaarde van publiek-private samenwerkingen

"Ik zie casussen waar ik zelf misschien ook in zou trappen"

"De meeste boeren en tuinders zijn heel alert. Bijvoorbeeld als iemand vraagt: ‘In de stad kan ik niet aan mijn auto sleutelen, heb jij een leegstaande schuur?’ Vaak volgen dan al snel vragen als ‘komen er veel mensen hier op je erf?’, en dan weten ze genoeg. Maar ik zie ook casussen voorbijkomen waar ik zelf misschien ook wel in zou zijn getrapt. Bijvoorbeeld als er geleidelijk een vertrouwensband wordt opgebouwd. Als je eenmaal zo’n crimineel netwerk bent ingezogen, zie dan maar dat je er nog van afkomt.”

“Het landelijk gebied is kwetsbaar voor dit soort praktijken. Het is minder dichtbevolkt en daarmee anoniemer. De leegstand neemt snel toe doordat boeren geen opvolger of toekomstperspectief meer hebben; al die lege schuren zijn een walhalla voor criminele organisaties. Daar komt bij dat de economische positie van veel boeren en tuinders onzeker is en het vertrouwen in de overheid onder hen is afgenomen. De meesten zullen niet kiezen voor de verleiding van het snelle geld, maar ik snap wel dat de druk toeneemt.”

“Ik ben er voor agrarische ondernemers of medewerkers die zich onveilig voelen of een vermoeden hebben van criminele praktijken. De drempel om mij te benaderen is laag. Als vertrouwenspersoon heb ik een geheimhoudingsplicht; ik registreer niets en schakel alleen de politie in als de melder dat wil. Omdat ik vanuit de ZLTO werk, beschouwen mensen mij als een branchegenoot en niet als een verlengstuk van de overheid. Ik leg zelf actief contact met agrarische ondernemers, bijvoorbeeld via bijeenkomsten; met alleen een loket voor meldingen kom je er niet.”

“Mensen gaan pas wat doen, als je thuisgeeft op hun problemen. Ik acteer dan ook op problemen die agrariërs zélf ervaren met onveiligheid en criminaliteit. Vanuit mijn positie krijg ik daar steeds beter zicht op. Hoor ik bijvoorbeeld dat er lokaal een hausse aan inbraken is en dat de politie te weinig capaciteit kan inzetten, dan ga ik na of het al geagendeerd is in de lokale driehoek. Of neem het probleem van gedumpt drugsafval: boeren en tuinders draaien nu in eerste instantie nog zelf op voor het opruimen en de kosten ervan. Het levert ze ook nog eens een stapel papierwerk op! Dat draagt natuurlijk allemaal niet bij aan hun vertrouwen in de overheid. Dat heb ik aangekaart; JenV onderzoekt nu de mogelijkheid om een opruimbrigade in te zetten. Zorgen dat mensen gehoord en gezien worden, daarmee bouw je aan vertrouwen.”

Femke van de Plas
Vertrouwenspersoon Veilig Buitengebied bij de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO)

"Laat de sector zelf meebepalen wat het probleem is"

“Publiek-private samenwerkingen als deze hebben een grote meerwaarde, want je kunt als overheid niet alles alleen oplossen. We kunnen wel van alles verzinnen, maar uiteindelijk moeten de betrokken partijen een probleem toch ook zelf willen aanpakken, op een manier die aansluit op hun situatie. Ondernemers hebben wel meer prioriteiten dan het tegengaan van criminaliteit; denk aan de stikstofcrisis, hoge energietarieven, personeelstekorten, noem maar op. Wie zijn wij dan als beleidsmakers om te zeggen ‘en nu gaan we samen de georganiseerde ondermijnende criminaliteit in jouw regio aanpakken’? Private partijen kunnen beter zelf bepalen hoe een probleem wordt aangevlogen, en dat wíllen ze ook. Voor ons als beleidsmakers betekent het dat we wat meer moeten ‘loslaten’: kijken waar de sector zelf energie in wil steken, daarop durven vertrouwen en kijken hoe het balletje gaat rollen.”

“Er waren al langer signalen dat criminele netwerken een verdienmodel zien in het benaderen van agrariërs. De ZLTO zag dat bevestigd in het onderzoek Weerbare boeren in een kwetsbaar gebied en wilde het aanpakken. In eerste instantie werd gedacht aan een meldpunt, maar die zijn er al genoeg. Het gaat juist om iemand die daadwerkelijk ondersteuning kan bieden, onder meer door een brugfunctie te vervullen tussen agrarisch ondernemers, overheid en opsporing. Femke is daar geknipt voor: ze heeft een breed netwerk, bouwt daaraan steeds verder en krijgt goed zicht op wat er speelt. Ze pakt individuele casussen aan door melders te adviseren over hun mogelijkheden en daarnaast signaleert ze trends.”

“Hoe kunnen ondernemers weerbaarder worden tegen criminele inmenging? Met die vraag houden we ons bezig in het team Criminaliteit tegen/via het bedrijfsleven. Vanuit het Actieprogramma Veilig Ondernemen willen we op lokaal/regionaal niveau samen met private partijen scherper in beeld krijgen wat er speelt en vervolgens kijken welke maatregelen je kunt nemen om de situatie te verbeteren. We werken daarbij opgavegericht voor het Directoraat-Generaal Ondermijning. Het succes van Femkes aanpak als vertrouwenspersoon bij een regionale brancheorganisatie heeft ertoe geleid dat niet alleen andere agrarische regio’s, maar ook andere sectoren interesse hebben in het inzetten van een vertrouwenspersoon. Dat zijn we nu aan het verkennen. Onze insteek is: zo pragmatisch mogelijk inspelen op de behoeftes die er leven.”

Floris Faes
coördinerend beleidsmedewerker criminaliteit tegen en via het bedrijfsleven 
 

“Investeren in samenwerking werkt preventief”

“Als politiechef en portefeuillehouder Ondermijning zoek ik graag de samenwerking op. Samen met andere partijen krijg je een beter beeld van wat er speelt in een gebied en wat ervoor nodig is om problematiek aan te pakken. Brabant-Noord bestaat voor een groot deel uit buitengebied. Ondermijning is een belangrijk probleem: ook hier probeert de onderwereld voor hun activiteiten steeds meer gebruik te maken van de bovenwereld. Het is dus van belang om te kijken welke situaties daar kwetsbaar voor zijn en hoe je die gezamenlijk aanpakt. Dat gaat niet alleen om opsporing en vervolging, maar juist ook om preventie: door branches en personen weerbaarder te maken tegen criminele inmenging. Dat begint met het opbouwen van relaties.”

“Ik vind dat de ZLTO daarvoor een krachtig gebaar heeft gemaakt met de aanstelling van een vertrouwenspersoon Landelijk Gebied. Je verhaal kunnen doen bij je eigen regionale brancheorganisatie is een stuk laagdrempeliger dan naar de politie stappen. Agrariërs vormen een hardwerkende beroepsgroep. Ze zijn geneigd om problemen zelf op te lossen en kijken niet automatisch naar de overheid. De meldingsbereidheid is vrij laag, de gedachte is al snel: ‘het kost me tijd en er wordt toch niks mee gedaan’. Veel zaken kan vertrouwenspersoon Femke van de Plas al binnen de organisatie oplossen, maar als de melder de politie wil inschakelen, is het lijntje snel gelegd.”

Deze samenwerking reikt verder dan individuele casussen: Femke kan trends waarnemen. Daarop kunnen we samen met relevante partijen – denk aan gemeentes, Platform Veilig Ondernemen, provincie – actie ondernemen. Voorbeelden? Met de provincie nadenken over andere manieren van het inrichten van landschap met veel leegstand. Of samen bedenken hoe je agrariërs beter kunt faciliteren die drugsafval op hun terrein vinden, want nu draaien ze zelf nog op voor het regelen van het opruimen. Femke van de Plas lobbyt voor een speciale opruimbrigade die hen daarbij ontzorgt. Een ander mooi voorbeeld is: we hebben standaard huurcontracten beschikbaar gesteld voor boeren en tuinders die opstallen verhuren. Als dan onverhoopt blijkt dat er toch malafide huurders waren, hebben zij een betere positie en hoeven wij niet altijd het betreffende pand te sluiten.”

“Als je met partners investeert in structurele oplossingen, kom je veel verder dan symptoombestrijding. Dat is de kracht: dat we elkaar weten te vinden op die lange weg van ‘wat is hier aan de hand en wat hebben we van elkaar nodig om er iets aan te doen’. Bouwen aan vertrouwen is daarin de eerste stap.”

Dianne van Gammeren
Districtschef Politie Brabant-Noord en portefeuillehouder Ondermijning