Verward gedrag vergt gezamenlijke aanpak

E33-meldingen heet het bij de politie: gedrag dat overlast of angst veroorzaakt, van mensen die de grip op het leven (tijdelijk) kwijt zijn. Dat gedrag kan allerlei achtergronden hebben: denk aan drugsgebruik, een psychische aandoening, een verstandelijke beperking of andere problematiek. Daarom vereist het een domeinoverstijgende aanpak, licht Evy Langenberg (JenV) toe: “Het gaat om mensen die zorg of hulp nodig hebben, maar vanwege complexe problematiek tussen verschillende domeinen in vallen. De vraag is: hoe krijgen ze tijdig de juiste zorg? Op die manier kunnen we erger voorkomen en komen deze mensen niet onnodig met de politie in aanraking.”

Actieprogramma

In het actieprogramma ‘Grip op onbegrip’ stellen JenV en VWS (Langdurige Zorg en Sport) gezamenlijk structureel geld beschikbaar voor de aanpak van deze problematiek. Het programma wordt uitgevoerd door ZonMw (Nederlandse organisatie van gezondheidszorgonderzoek en zorginnovatie) en is gericht op het regionaal verbinden van kennis en praktijk. Via ZonMw wordt tussen nu en 2026 jaarlijks zo’n 14,75 miljoen per jaar beschikbaar gesteld voor regionale samenwerkingen tussen organisaties in de diverse domeinen: veiligheid, zorg en het sociaal domein. Daarbij kan het volgens Evy Langenberg gaan om nieuwe initiatieven, of om het doorstarten van bestaande samenwerkingen. “Het afgelopen jaar heb ik met collega’s het gehele land bezocht om betrokken partijen te vragen: ‘waar loop je tegenaan, wat hebben jullie van ons nodig om de domeinoverstijgende samenwerking te versterken?’ Daaruit kwam naar voren: vaak ontbreekt het aan structureel budget voor de (regionale) aanpak en aan lokaal bestuurlijk commitment.”

Geen blauwdruk

Evy ziet dat er de afgelopen jaren al veel goede initiatieven zijn genomen die vruchten afwierpen, maar te vaak bleef het bij een pilot of een tijdelijk project. Daar kan het actieprogramma nu verandering in brengen. “Niet door een bepaalde aanpak op te leggen, maar door partijen zelf de ruimte te geven om na te gaan wat in hun regio goed kan werken. Daarvoor organiseren we dit jaar regionale conferenties, waar de politie, zorgpartijen en het lokaal bestuur samenkomen. De regio’s hebben zelf aangegeven welke organisaties en personen ervoor uitgenodigd worden. Van elke organisatie komen er zowel bestuurders als managers en uitvoerende professionals, zodat alle niveaus vertegenwoordigd zijn. Het doel is dat er samenwerkingsverbanden ontstaan, die een gezamenlijke aanvraag indienen bij ZonMw.”

Het programma van de conferenties is maatwerk, benadrukt ze: in elke regio is het afgestemd op de situatie en de vragen van betrokkenen. “Het wordt een mix van presentaties en workshops. We hebben in alle regio’s goede voorbeelden van domeinoverstijgende samenwerking verzameld die desgewenst kunnen worden gepresenteerd.” Ter illustratie: er zijn voorbeelden op drie niveaus: preventief (denk aan de inzet van een wijk-ggd’er), acuut (zoals straattriage bij een melding) en analyserend (bijvoorbeeld het analyseren van E33-meldingen).

De-escaleren

Bauke Koekkoek – crisisdienstverpleegkundige, lector en auteur van boeken over ‘verwarde personen’ – kent ook een geslaagd voorbeeld van zo’n samenwerking. “In de regio Arnhem hebben we een tijd een ggz-medewerker op de meldkamer van de politie gehad, een allrounder met een brede ervaring. Deze medewerker kreeg telefoontjes doorgeschakeld omtrent verward gedrag en had toegang tot systemen van zorginstanties om na te gaan of iemand er al in beeld was. Veel telefoontjes zijn destijds eigenlijk meteen al gede-escaleerd, zodat er geen politieauto meer heen hoefde en de zorgorganisatie het zo nodig kon oppakken.”

Helaas was deze oplossing geen lang leven beschoren, vertelt hij. “Het blijkt voor organisaties moeilijk om dit soort initiatieven in de lucht te houden. Vaak heeft het te maken met prioriteiten in de eigen organisatie en spelen er allerlei belangen een rol.”

Meer geld?

Koekkoek zet kritische vraagtekens bij het programma Grip op onbegrip. “Bij het zoeken naar oplossingen is de reflex al gauw: meer geld, meer professionals. Zorg opschalen om erger te voorkomen. Maar ik denk dat je eerst goed moet kijken: wat is er nu eigenlijk aan de hand. In onze samenleving vol complexe systemen en gespecialiseerde zorg vallen steeds meer mensen buiten de boot. Wat ik zie, is dat een relatief kleine verstoring in iemands leven een groot effect kan hebben. En er zelfs toe kan leiden dat het helemaal misgaat. Simpel gezegd: iemand kan de huur niet meer betalen of heeft geen dagbesteding of geen fatsoenlijke woning. Als zoiets niet tijdig wordt opgepakt, kan het escaleren en kan iemand op een dure zorgplek terechtkomen. Kortom: ergens ‘laag’ beginnen de problemen, maar onze oplossingsrichtingen zitten meestal hoog in het spectrum.”

Bauke Koekkoek adviseert betrokken organisaties en professionals ervoor te waken dat het programma niet ‘méér van hetzelfde’ gaat opleveren en vooral in te zetten op oplossingen die dichtbij de burger staan. En dan doelt hij zowel op de burger die het verwarde gedrag vertoont als de burger die het ondergaat. “Ik denk dat we tot de conclusie moeten komen dat voor een aantal mensen ‘meer van hetzelfde’ niet werkt. Mijn frustratie is dat er vooral wordt gekeken naar grote, ingewikkelde oplossingen.”

Eerder de juiste zorg

“Wij kijken juist naar wat er lokaal en regionaal nodig is”, reageert Evy Langenberg. “Professionals die zich dagelijks met hart en ziel inzetten voor hun doelgroep, hebben ons verteld wat ze nodig hebben en waar ze tegenaan lopen. De partijen die ik het afgelopen jaar heb gesproken, waren blij met de vraag ‘wat hebben jullie nodig?’.” Evy kijkt uit naar de conferenties en hoopt dat er veel mooie samenwerkingen uit voortkomen. “Zodat personen met verward of onbegrepen gedrag eerder de juiste zorg en hulp krijgen die ze nodig hebben en niet onnodig in aanraking komen met de politie en justitie. Want daar doen we het voor.” ♦