Snel schakelen op Schiphol

De Koninklijke Marechaussee vertelt: het sluisteam op Schiphol

Doofstomme man

In december 2017 worden we door onze collega’s uit de Grensbewaking getipt over een verdacht koppel, bestaande uit een vrouw en een jonge man, dat vanuit Maleisië in Nederland landt. De twee komen uit Sri Lanka. Het paspoort van de jonge man blijkt vals. Het paspoort van de vrouw is in orde. Een situatie als deze is verdacht: bij mensensmokkel wordt iemand met een vals paspoort vaak begeleid door iemand met een geldig paspoort.

Ter plaatse beweert de vrouw dat ze samen met de jonge man naar Frankrijk wil reizen voor een weekje Disneyland Parijs. Maar na even doorvragen blijkt dat ze de jongen helemaal niet kent. Ze weet alleen zijn naam. Het verhoor van de jongeman is lastig. Hij is doofstom en kan niet lezen en schrijven. Hij begrijpt niet dat hij is aangehouden voor het hebben van een vals paspoort. Of hij asiel wil aanvragen kan hij ons ook niet vertellen. Kortom: we weten niet hoe we dit op kunnen lossen, en hebben versterking nodig.  

Voor hulp in deze kwestie schakelen we het Openbaar Ministerie (OM) in. Na overleg besluiten we om door te gaan met de zaak, maar we realiseren ons ook dat we buiten de gebaande paden moeten denken, en dat dit veel van ons team zal vergen. We houden de mevrouw aan voor mensensmokkel en de meneer voor het hebben van een vals document.

Gebarentaal

Gebarentaal is geen internationale taal en is dus in ieder land anders. We hebben dus iemand nodig die specifiek de gebarentaal machtig is zoals deze in Sri Lanka wordt aangeleerd. Een uitdaging: het vertaalbureau waar wij mee werken heeft geen tolk die de man voor ons verstaanbaar kan maken. De man kan op korte termijn dus niet gehoord worden en niet in gesprek met zijn advocaat, waardoor de aanhouding zinloos wordt. Omdat de doofstomme man wel recht heeft op een gesprek proberen de advocaat en ik toch om samen contact met hem te maken. Maar tevergeefs. Na een tweede overleg met het OM valt het besluit de man een grensweigering op te leggen, zodat we hem tijdelijk kunnen ophouden om de kwestie verder te onderzoeken. Hoewel we weten dat de man helemaal niet terug kan omdat hij geen geldige papieren heeft, lijkt dit ons de beste tussentijdse oplossing.

De Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V) en de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) zijn in deze periode heel waardevol voor ons, omdat we de doofstomme man onder mogen brengen in een van de voor DT&V gereserveerde cellen in het Justitieel Complex Schiphol. Daar mag hij een aantal dagen blijven. Omdat de man claustrofobisch is, is er een open cel geregeld mét bewaking. Dit vraagt veel extra capaciteit van de DJI, maar gelukkig zijn ze bereid dit voor ons te doen.   

Slechte mensen

Na een dag in het Justitieel Complex heeft de doofstomme man ruim dertig gemiste oproepen op zijn telefoon. Wanneer een medewerker van de DT&V opneemt blijkt het om mensen uit Frankrijk te gaan die de man op willen halen. Ze vertellen dat de doofstomme man een ‘goede man’ is en dat zij hem willen helpen. Ze zijn van plan de man op te halen, aangezien het familie is. Daarmee gaan we niet akkoord, want de doofstomme man heeft nog steeds geen geldige documenten.

Maar tegen de gemaakte afspraken in arriveren er nog diezelfde middag vijf mensen op Schiphol om de man op te halen. We maken foto’s van ze en sturen deze naar de DT&V, die ze aan de jongen laat zien. De jongen herkent de mensen van de foto’s meteen, maar reageert zeer angstig. Hij weet ons duidelijk te maken dat vier van hen slechte mensen zijn en dat hij niet naar ze toe wil. Wij van het sluisteam en de DT&V vinden dat meteen vreemd en besluiten weer contact op te nemen met het OM.

Verhoren

Omdat we geen specifieke reden hebben voor een aanhouding besluiten we eerst alle vijf de afhalers te horen als getuige. Een van hen, een man, beweert dat de doofstomme jongen zijn neefje is. Hij heeft allerlei gegevens op zijn telefoon waaruit blijkt dat hij wist dat de doofstomme man op Schiphol zou landen. We krijgen een onderbuikgevoel: zou dit om mensenhandel kunnen gaan? Een mensensmokkel kost gemiddeld rond de 10.000 euro en is vaak bedoeld om een nieuwe toekomst op te bouwen in een ander land. Maar het lijkt ons niet waarschijnlijk dat de doofstomme man zelfstandig een nieuw leven op kan bouwen in Nederland. En dat iemand in Sri Lanka zo veel geld voor de reis van deze jongen betaald heeft. Mensenhandel lijkt ons daarom waarschijnlijker. Met de telefoon van de jongen belt de DT&V de vader van de jongen in Sri Lanka. “Mijn zoon hoeft niet meer terug te komen. Hij zou geopereerd worden,” zegt hij.

Relay-team

Ondertussen is het ons gelukt een relay-team van tolken in te schakelen. Dat is een groep van meerdere tolken die in stappen het verhaal van een ondervraagde kunnen vertalen. In dit geval gaat het om een tolk die zelf doof is, maar wel de gebarentaal van Sri Lanka én de Nederlandse gebarentaal machtig is. Zij gaat in gesprek met de doofstomme man. Een tweede tolk leest de Nederlandse gebarentaal van de eerste tolk af en vertaalt het gesprek door naar ons.

“De mevrouw waarmee ik reisde heeft thuis een foto van mij gemaakt en een paspoort geregeld,” vertelt de doofstomme man. “Ik zou naar India gaan om bij familie in de huishouding te werken.” Als we hem vertellen dat hij geopereerd zou worden geeft hij aan daar niets vanaf te weten: “Ik ben kerngezond,” zegt hij. “Ik hoef helemaal niet geopereerd te worden!”

Bij ons gaan alle alarmbellen rinkelen. Het zou namelijk zo kunnen zijn dat de jongen verzeild is geraakt in de orgaanhandel. We nemen snel contact op met het OM om de kwestie voor te leggen. En om vervolgstappen te bespreken. Om de jongen verder te kunnen helpen verstrekken we hem een B8: een tijdelijke verblijfsvergunning op humanitaire gronden.

Bescherming

Het OM en het sluisteam schakelen direct de advocatuur, de DT&V en een zorginstelling in. Samen buigen we ons over de vraag hoe we deze jongen zo veilig mogelijk ergens kunnen plaatsen. We moeten hem tegen zichzelf beschermen, omdat hij niet weet waarvoor hij naar Nederland is gekomen en dat ook niet van ons wil aannemen. Er is hem een verhaal op de mouw gespeld waar hij heilig in gelooft: hij wil nog steeds naar zijn familie, omdat hij denkt daar te kunnen werken. Uiteindelijk brengen we hem naar een opvangcentrum voor mannelijke slachtoffers van mensenhandel in de provincie Drenthe. Zodat hij daar tot rust kan komen. Door zijn licht verstandelijke beperking en zijn handicap hebben de verhoren hem de nodige energie gekost.

Zaakinhoudelijk netwerk

In deze zaak was het voor ons als sluisteam belangrijk aanspreekpunten te krijgen binnen de organisaties waarmee we werkten. Het netwerk van deze mensen hebben we uitgetekend op een whiteboard. Zo konden we snel de juiste mensen bereiken die zaakinhoudelijk betrokken waren. In alle zaken die ik heb gedraaid heb ik nog nooit zo intensief samengewerkt met de advocatuur en hebben we samen zo creatief moeten denken. We hadden in deze zaak dan ook hetzelfde doel: deze jongen een veilig onderkomen bieden in Nederland.

Het sluisteam, de DT&V, het OM, de DJI, de IND, het relay-team en de advocaten hebben er alles aan gedaan om dit jonge slachtoffer van mensenhandel te beschermen. Ze stonden dag en nacht klaar. Ook tijdens de feestdagen. De samenwerking was optimaal en iedereen was bereid een extra stap te zetten en buiten de grenzen van het normale te denken. Het viel me dan ook zwaar toen ik hoorde dat de jongen na een maand in de instelling MOB is gegaan: met onbekende bestemming vertrokken. Dat gaat me heel erg aan het hart. De kans is groot dat deze jongen niet goed terecht is gekomen. Maar dat komt niet door de samenwerking. Wij hebben alles uit de kast getrokken om hem een veilige plek te geven.”