Tekst Jaap van Diggele
Mark van Embden Andres van de organisatie Elva is net terug van zijn onderzoek in West Afrika. Vorige week rende hij over de luchthaven in Ghana op zoek naar het laatste ticket voordat het land in lockdown ging. Hoe reageert West Afrika op het coronavirus, en wat betekent dat voor Nederlands onderzoek naar instabiliteit in de regio?
Leestijd: 3 minuten
West-Afrika, een belangrijke regio
We doen al meer zaken met vier kleinere West Afrikaanse kuststaten (Ivoorkust, Ghana, Togo en Benin) dan met Zuid-Afrika. Deze landen delen hun noordgrenzen met de Sahel, waar geweld zich het afgelopen jaar snel heeft verspreid. Nederland heeft samen met Afrikaanse en Europese partners een brede inzet in de Sahel, om terrorisme en ook de voedingsbodem voor gewelddadig extremisme te bestrijden. Zowel ISIS als Al-Qaida zijn in de Sahel al zeer actief. Het gevaar bestaat dat terreurgroepen voet aan de grond krijgen in de grensstreken die Burkina Faso en Niger delen met Ivoorkust, Ghana en Benin. COVID-19 vraagt veel van die landen, zeker omdat het leger soms wordt ingezet in bestrijding van het virus. Terroristische groepen kunnen hier misbruik van maken. Verspreidend geweld kan migratie versterken en onze handel schaden; dus op termijn ook een risico voor Nederland en Europa.
Onderzoek
Om goed te begrijpen wat er nu kan worden gedaan om de weerbaarheid van die vijf landen te vergroten, werkt het ministerie van Buitenlandse Zaken samen met de Nederlandse onderzoeksorganisatie Elva Community Engagement en Afrikaanse regionale organisaties. Zo heeft de Economic Community of West African States (ECOWAS) een ambitieus plan gemaakt om terrorisme te bestrijden en extremisme te voorkomen. Samenwerking met die organisaties is belangrijk omdat zij ook namens lokale overheden en bevolkingen spreken. Elva helpt Nederland en onze partners in de regio in kaart te brengen welke activiteiten de meeste kans van slagen hebben.
Burkina Faso
“Juist in de gebieden waar je vanuit de hoofdsteden zelden iemand ziet, praat de bevolking graag met ons” zegt Mark. Er is gelukkig nog weinig geweld in de grensstreken. “Maar we spraken met mensen in Niger die vlak over de grens met Burkina Faso de zwarte vlag van ISIS kunnen zien wapperen. Natuurlijk zijn zij bezorgd. Ze zien dat mensen verplicht gesluierd moeten, en geen muziek meer mogen luisteren.” Het gevaar schuilt vooral in afwezigheid van de staat. “Als er een avondklok wordt ingesteld, maar de gewapende groepen rijden ’s nachts ongestoord rond met hun kalasjnikovs, dan voelt de bevolking zich natuurlijk niet veilig. De zorgen van de lokale bevolking goed begrijpen is heel waardevol om gewelddadig extremisme tegen te gaan.”
"Als er een avondklok wordt ingesteld, maar de gewapende groepen rijden ’s nachts ongestoord rond met hun kalasjnikovs, dan voelt de bevolking zich natuurlijk niet veilig."
Ghana en Ivoorkust
Het bezoek aan Ghana was gemoedelijker. “Aan de grens met Burkina Faso heeft men het vooral over gebrek aan aandacht vanuit de hoofdstad. Toch ben ik benieuwd wat we gaan horen in kleinere dorpjes aan beide kanten van de grens. Rijden daar ook de mannen met hun kalasjnikovs, zoals in Niger?” Hoewel vluchtelingen vanuit de Sahel relatief weinig naar Europa komen, zal dit misschien veranderen als ook de kuststaten onveilig worden. “De meeste vluchtelingen uit Burkina Faso zijn naar Ivoorkust gevlucht.”
Voor onderzoek in uitgestrekte gebieden zal Elva gebruik maken van lokale onderzoekers. Hoewel de meeste landen in West-Afrika de grenzen voor buitenlanders hebben gesloten vanwege het COVID-19 virus, mag binnenlands nog ongestoord worden gereisd. “We hebben geluk gehad dat we voor de lockdown goede lokale onderzoekers aan hebben kunnen nemen. Dan is er al vertrouwen en is het minder vreemd dat de tweede onderzoeksronde telefonisch is.”
Maar ondanks dat gezondheid nu de eerste prioriteit is, houdt Nederland ook oog voor de terreurdreiging, veiligheid en mensenrechten.
Hoe nu verder?
Het coronavirus is in deze streken helaas een extra belasting voor overheden die het zwaar hebben op andere vlakken, zoals de toenemende onveiligheid. Maar ondanks dat gezondheid nu de eerste prioriteit is, houdt Nederland ook oog voor de terreurdreiging, veiligheid en mensenrechten. Begin april verwacht Elva hun eerste resultaten van het onderzoek over hoe Nederland een bijdrage kan leveren aan de weerbaarheid van de West-Afrikaanse landen. Het volledige rapport wordt verwacht voor het eind van het jaar. Daarover later meer.
