Tekst Famke de Kroon en Maaike Stroeks
De invloed van cyber op ons leven en onze veiligheid wordt steeds groter. De genderongelijkheid die we nog veel zien in de offline wereld komt ook in de online wereld terug. Ook binnen de cyberdiplomatie speelt dit een rol. Aan de ene kant zijn vrouwen vaker dan mannen slachtoffer van kwaadwillende cyberactiviteiten, maar aan de andere kant zijn vrouwen ondervertegenwoordigd in internationale cyberonderhandelingen.
Omdat Nederland belang hecht aan de vertegenwoordiging en actieve deelname van vrouwen in internationale cyberdiscussies, heeft het zich aangesloten bij het Women in Cyber fellowship. Dit fellowship ondersteunt vrouwelijke overheidsvertegenwoordigers uit VN-landen waar weinig capaciteit is om aan cyberonderhandelingen binnen de VN deel te nemen.
Meer vrouwen in cyberdiplomatie: waarom is dat belangrijk?
Het probleem van de zogenoemde ‘digital gender gap’ is tweezijdig: enerzijds zijn vrouwen ondervertegenwoordigd in multilaterale cybersecurity-onderhandelingen en anderzijds zijn ze disproportioneel slachtoffer van kwaadwillende activiteiten in cyberspace. In de VN’s Eerste Commissie gericht op ontwapening en internationale veiligheid is slechts een derde van de delegatieleden vrouw. Dit is een sterk contrast met de Derde Commissie gericht op sociale, humanitaire en culturele zaken, waar bijna vijftig procent van de afgevaardigden vrouw is.
Op lagere niveaus wordt deze gendered disbalans nog groter, bijvoorbeeld bij werkgroepen en taskforces zoals de VN Groep van Overheidsexperts (GGE) op ICTs. Van deze zes GGE’s vormen vrouwen slechts 20 procent van de door de overheid genomineerde experts.
Tegelijkertijd zijn vrouwen disproportioneel slachtoffer van cybercriminaliteit en de nadelen van digitalisering. Onderzoek wijst uit dat vrouwen minder toegang tot het internet hebben, maar wel sterker afhankelijk zijn van het internet voor bijvoorbeeld inkomen, onderwijs en zelfexpressie. Internet-shutdowns hebben daardoor sterkere gevolgen voor vrouwen op het gebied van persoonlijke veiligheid, economische schade, emotioneel welzijn en onderwijs.
Datalekken blijken ook een andere impact te hebben op vrouwen dan op mannen vanwege onderliggende ongelijkheid en discriminatie. Het toe-eigenen en verspreiden van gevoelige, persoonlijke informatie bij een datalek maakt vrouwen daardoor kwetsbaarder dan mannen. Vrouwen worden ook disproportioneel vaker blootgesteld aan geweld en mishandeling in het digitale domein. Op allerlei niveaus – van politici en mensenrechtenactivisten tot private gebruikers – worden vrouwen vaker geconfronteerd met online bedreigingen en intimidatie. Dit gebeurt veelal op sociale media en kan zelfs inbreuk doen op hun fysieke veiligheid.
Een ander voorbeeld is online radicalisering. Vrouwenhaat – of misogyny – is een groeiend fenomeen dat met name in het digitale domein voorkomt. Daarnaast kunnen vrouwen slachtoffer worden van praktijken op het dark web, zoals mensenhandel en seksuele exploitatie. Een zorg is bovendien dat allerlei vormen van de huidige vooroordelen op basis van geslacht overgenomen en ingebouwd worden in algoritmes in Artificial Intelligence (AI) en nieuwe technologieën.
Het Women in Cyber fellowship
Om betekenisvolle deelname van vrouwen in multilaterale cyberdiscussies te vergroten werd in 2019 het Women in Cyber (WiC) fellowship opgericht. Dit fellowship wordt getrokken door het Verenigd Koninkrijk, Canada, Nieuw-Zeeland, de Verenigde Staten, Australië en Nederland. Vrouwelijke deelname in internationale besluitvorming op cybersecurity is belangrijk omdat het een weg vormt naar het verminderen van genderongelijkheid. Een diversiteit aan perspectieven is belangrijk voor betere informatieverwerking en beleidsbesluiten. Vrouwen zijn zelf het best in staat om hun wensen en behoeftes binnen het cyberdomein onder woorden te brengen. Daarom is vrouwelijke deelname aan cyberonderhandelingen van groot belang voor een inclusief proces.
Deelnemende fellows zijn vrouwelijke overheidsvertegenwoordigers die zich met cyber bezighouden in landen waar weinig capaciteit is om actief deel te nemen aan cyberdiscussies in de VN. Fellows krijgen een totaalpakket aan trainingen en cursussen over cyberonderwerpen aangeboden om hen inhoudelijk te ondersteunen binnen de internationale cyberdiplomatie. Naast inhoudelijke ondersteuning wordt ook de deelname aan onderhandelingen bekostigd. Binnen het WiC fellowship is zowel representatie als participatie van meer vrouwen in VN-cyberonderhandelingen van belang op alle niveaus. Om deze reden bestaat het netwerk van fellows niet alleen uit delegatieleiders, maar ook uit beleidsadviseurs.
Om voor een zo breed mogelijke vertegenwoordiging te zorgen, hebben donorlanden van het fellowship de wereldregio’s onderverdeeld. Nederland richt zich op deelnemers uit lidstaten van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). De OVSE-regio reikt van West-Europa tot aan Mongolië en is daarmee een belangrijke focusregio voor Nederland. Op het gebied van cyber liggen hier nog veel kansen voor uitwisseling en samenwerking.
Cyber is de afgelopen jaren hoger op de internationale agenda komen te staan. Toch blijft het een domein waarin vrouwen minder zijn vertegenwoordigd. Het is van groot belang dat de cyberdiplomatie zoveel mogelijk een gewogen beeld geeft; van mannen en vrouwen. Met het Women in Cyber fellowship probeert Nederland haar steentje hieraan bij te dragen. Van 28 maart tot en met 1 april 2022 vindt er in de VN een nieuwe ronde onderhandelingen plaats binnen de Open-ended Working Group over internationale cyberveiligheid, in aanwezigheid van de WiC fellows.
