De oorlog in Oekraïne maakt nog eens duidelijk dat de Europese Unie werk moet maken van zijn eigen veiligheid. Hoe willen de EU-landen dat doen? Dat hebben ze opgeschreven in een nieuwe Europese defensiestrategie: het Strategisch Kompas. We leggen u uit wat precies de plannen zijn.
Veiligheid in Europa
Het zal u niet zijn ontgaan: de ongekende en illegale agressie van Rusland in Oekraïne heeft een enorme impact op de internationale veiligheid. De strijd is niet alleen een bedreiging voor de inwoners van Oekraïne, maar voor de veiligheid in heel Europa. En dus ook voor die van Nederland.
Sterke samenwerking in Europa is en blijft voor Nederland de belangrijkste manier om te werken aan stabiliteit in de wereld. Dat is essentieel voor onze vrijheid, veiligheid en welvaart.
Maar de terugkeer van oorlog op het Europese continent heeft duidelijk gemaakt dat Europa meer moet doen om zichzelf te kunnen verdedigen. Militair én economisch. ‘Machtspolitiek volwassen worden’, noemde minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken dat in een brief aan de Tweede Kamer.
Een nieuwe Europese defensiestrategie, het Strategisch Kompas, laat zien hoe de Europese landen dat willen bereiken.
Wat is het Strategisch Kompas?
In het Strategisch Kompas staan de EU-plannen op het gebied van defensie en veiligheid voor de komende 10 jaar. Bijvoorbeeld: meer investeren in defensie, meer samenwerken binnen EU en NAVO, en ervoor zorgen dat Europa sneller militair kan ingrijpen als dat nodig is.
Net als een echt kompas helpt het Strategisch Kompas om richting te kiezen en op koers te blijven. Doel van het plan is dat de EU zichzelf beter kan verdedigen en militair effectiever kan optreden: samen met bondgenoten waar mogelijk, en waar nodig alleen. Een sterke en zelfredzame EU dus.
Onderhandelingen voor het Strategisch Kompas zijn in 2020 al begonnen. De afgelopen maanden hebben de EU-landen de tekst nog flink aangescherpt. Dit komt vooral door de Russische inval in Oekraïne. Op 21 maart 2022 hebben de EU-landen het plan aangenomen; dat betekent dat de uitvoering kan beginnen.
'Alle Europese hoofdsteden zijn het eens: we moeten gezamenlijk fors investeren in onze veiligheid' – minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken
Dit gaat er veranderen
Investeringen
Een sterkere Europese Unie betekent meer geld voor defensie. Duitsland en een reeks andere lidstaten hebben de afgelopen weken al aangekondigd dat zij op korte termijn willen voldoen aan de zogeheten NAVO-norm: dat betekent dat zij 2% van hun nationaal inkomen besteden aan defensie.
Nederland investeert de komende jaren 3 miljard euro per jaar extra in de krijgsmacht, en bekijkt op dit moment of nog meer nodig is op het gebied van defensie en internationale samenwerking.
Interventiemacht
Vanaf 2025 moet een snelle EU interventiemacht van 5.000 militairen inzetbaar zijn. EU-landen stellen hiervoor soldaten en materieel beschikbaar. Die soldaten moeten sneller kunnen ingrijpen bij een crisis in de buurt van Europa: denk aan evacuaties of een militair conflict. Of Nederlandse militairen ook echt worden ingezet, blijft een beslissing van de Nederlandse politiek.
Bescherming tegen cyberaanvallen
Het Strategisch Kompas moet er ook voor zorgen dat Europa zijn burgers beter kan beschermen tegen ‘hybride’ dreigingen. Dat zijn bijvoorbeeld cyberaanvallen, desinformatie en de beïnvloeding van verkiezingen. Hybride dreigingen zijn niet alleen tegen militaire doelen gericht, maar kunnen ook bedrijven of burgers treffen.
Welke rol speelt de NAVO in de EU-verdediging?
De EU neemt steeds meer verantwoordelijkheid voor haar eigen veiligheid en dat versterkt ook de NAVO. Veel Europese landen zijn immers lid van de NAVO; de verdragsorganisatie is en blijft de hoeksteen van de gezamenlijke verdediging van het Europese grondgebied. Het Strategisch Kompas wil ervoor zorgen dat samenwerking binnen de NAVO verder wordt uitgebreid en verdiept.
Dat een sterkere EU-defensie hard nodig is, laat de oorlog in Oekraïne duidelijk zien. Het is ook wat internationale partners als de Verenigde Staten van de EU verwachten. Tot nu toe waren het de VS die het meeste investeerden in de gezamenlijke veiligheid van de NAVO-landen. Een grotere EU-bijdrage brengt die verhouding weer meer in balans.
Veiligheid en gender
Ook in het Strategisch Kompas wordt er belang gehecht aan women, peace and security (vrouwen, vrede en veiligheid). Het tegengaan van genderongelijkheden en gender based violence (gendergerelateerd geweld) speelt een belangrijke rol in het voorkomen van conflicten, maar ook in het bemiddelen ervan. De EU moet actief inzetten op de vertegenwoordiging van vrouwen en het voorkomen en adresseren van seksueel en en gendergerelateerd geweld; in conflicten en in de fases daarna. De EU moet zich sterk maken voor gendergelijkheid. Ook moeten genderperspectieven standaard in het buitenlands veiligheidsbeleid worden meegenomen.
Lees het volgende artikel: gendergelijkheid in de 'harde' ontwapeningswereld: meer vrouwen nodig.
