Hoe organiseer je bestuurlijk commitment voor het samen uitvoeren van een energieproject? Volgens directeur Netwerkontwikkeling Rijkswaterstaat West-Nederland Noord Bregje van Beekvelt en Kristel Lammers, directeur Nationaal Programma Regionale Energie Strategie, is investeren in het informele de sleutel tot deze vraag. Maar, zegt Van Beekvelt: “Vergeet daarna niet om afspraken formeel vast te leggen. Het is belangrijk om daarop terug te kunnen vallen, mocht er later in het traject iets stroef verlopen.”
“Er lijkt soms een tegenstelling tussen het Rijk en de regio te bestaan, maar we moeten beseffen dat die er in deze opgave niet is”
Lammers en Van Beekvelt zijn echte verbinders. “We hebben met het Nationaal Programma Regionale Energie Strategie (NPRES) vanaf het begin ontmoetingen tussen bestuurders, ambtenaren, landelijke partijen en andere betrokkenen georganiseerd. Daarbij leren we elkaar en elkaars perspectief beter kennen. Zo kunnen we samen uitdagingen aangaan”, vertelt Lammers. Ook volgens Van Beekvelt is het belangrijk om dit goed te doen: “Er lijkt soms een tegenstelling tussen het Rijk en de regio te bestaan, maar we moeten beseffen dat die er in deze opgave niet is. We zijn echt samen verantwoordelijk voor de energietransitie.” Mede daarom vindt ook Lammers het zo belangrijk om de verschillende partijen met elkaar te verbinden. “In de ontmoetingen die we organiseren, worden bestuurders en partners deelgenoot van onze manier van werken. Zij ervaren wat het oplevert om samen te werken, maar ook de noodzaak om soms eigen belangen los te laten, omdat dat beter is voor het collectief. Wij leren op onze beurt weer van wat er leeft en speelt in de regio’s.”
Samen in een busje het veld in
Lammers vindt het belangrijk dat iedereen zich inleeft in elkaars positie en begrijpt waarom iets belangrijk is voor een andere partij. “Ik heb gemerkt dat een informeel werkbezoek hier een goede manier voor is. Samen in een busje het veld in werkt heel verbindend. Er ontstaan vanzelf gesprekken waarbij elkaars perspectief duidelijk wordt. Hoe eerder je dit in een proces doet, hoe beter de verbinding tot stand komt.” Van Beekvelt herkent dat: “In de prille fase van het project Energieroute Noord-Holland hebben we een veldbezoek afgelegd met veel tijd voor kennismaking en gesprek. Dat werkte ontzettend goed en daar hadden we verderop in het proces profijt van.”
Verloopt de samenwerking toch even stroef? “Breng dan het gezamenlijke doel terug. Waar doen we het ook alweer voor? Dan kan je iedereen weer aan boord brengen en een volgende stap zetten”, zegt Van Beekvelt. Hoewel het informele aspect belangrijk is, zetten beide directeuren ook in op formele bekrachtiging van afspraken. “Met officiële besluiten en verklaringen zorg je dat partijen zich committeren aan de afspraken. Ook maak je het traject transparant voor anderen, zegt Van Beekvelt.” “OER-projecten duren vaak meerdere jaren. In die tijd kunnen gemeenteraden en bestuursleden makkelijk wisselen. Het is belangrijk om terug te kunnen vallen op eerder gemaakte afspraken, mocht dat nodig zijn”, vindt Lammers.
Verbinding, afstemming en empathie
Bij dit soort projecten is het volgens zowel Van Beekvelt als Lammers essentieel dat politici, bestuurders, beleidmakers en uitvoerders met elkaar en met omwonenden in gesprek blijven. Het gaat volgens beiden om het uiteindelijke doel: een duurzame toekomst. “Op welke manier we daar precies komen maakt minder uit. Soms is het juist goed om plannen bij te stellen, zolang je omwonenden maar op tijd en zorgvuldig betrekt. Mensen hebben het vaak druk met andere dingen. Pas als een project concreet wordt, komen er vragen en zorgen. Daaraan voorbijgaan is de grootste fout die je kunt maken, vindt Van Beekvelt. Ook Lammers vindt dat je mensen moet blijven betrekken en informeren. “Wat is hun rol? Mogen ze meepraten? Hoe ziet het project eruit? Kunnen ze ook financieel meedoen? Het vergt verbinding, afstemming en empathie om omwonenden goed aan te haken, maar dit is essentieel voor de realisatie van een project. Dat red je niet alleen met een handtekening onder een document.”
“Als je voor de tweede of derde keer in hetzelfde gesprek zit, kan je beter escaleren”
Ook Van Beekvelt heeft continu haar voelsprieten aan. “Wat gebeurt er? Welke belangen spelen er? Welke organisaties zitten er achter bestuurders? Als je dat spel goed samen speelt kan je heel veel hobbels overwinnen.” Verloopt een project toch stroef? “Breng het gesprek als het ambtelijk vastloopt, hogerop”, tipt Lammers. “Als je voor de tweede of derde keer in hetzelfde gesprek zit, kan je beter escaleren. Dan is er iets anders nodig, bijvoorbeeld een bestuurlijk overleg waarin het dilemma besproken wordt. Dit wordt nu op ambtelijk niveau vaak als falen gezien, maar dat is absoluut niet het geval.” Van Beekvelt is het daarmee eens. “Soms is een vraag gewoon een bestuurlijke vraag die op bestuurlijk niveau opgelost moet worden. Het scheelt tijd om daar niet te lang mee te wachten. Dan houd je als adviseur de snelheid erin en ben je juist goed bezig.”
Energie van de energietransitie
Hoewel volgens beide dames de energietransitie hard werken is, genieten ze van hun baan. Lammers krijgt energie van het samenwerken om zo resultaten te bereiken. “Het is echt heel leuk om samen bij te dragen aan een groter geheel.” Ook Van Beekvelt vindt het mooi om aan dit thema te werken. “We werken met moeilijke dilemma’s, maar uiteindelijk maken we samen Nederland duurzaam en toekomstbestendig. En dat geeft letterlijk en figuurlijk veel energie.”
