Op weg naar een veilige en gezonde leefomgeving

Dit klinkt logisch en vrij eenvoudig. In de praktijk komt daar echter nogal wat bij kijken. De samenleving is complex en wordt steeds complexer. Bij het bepalen en bereiken van de veiligheidsdoelen van een schone, gezonde en veilige leefomgeving spelen soms heel uiteenlopende belangen. Het vergt rekening houden met, en betrekken van, veel verschillende partijen. Omdat die bijvoorbeeld een verantwoordelijkheid hebben, een belang hebben of over kennis, kunde of middelen beschikken. Om de ambities van de overheid waar te maken, is vindingrijkheid nodig en moeten soms moeilijke keuzes gemaakt worden. Keuzes die liefst ook goed begrepen en geaccepteerd worden. En dat is een uitdaging. Het is niet alleen een uitdaging voor politici, bestuurders en beleidsmakers, maar ook voor de burgers, bedrijven en wetenschappers die op een of andere manier een belang hebben bij de gevolgen van die keuzes.

Afwegingskader veiligheidsbeleid

Elke maatschappelijke activiteit kan een risico voor de veiligheid en gezondheid met zich meebrengen. Hoe weeg je het belang van zo’n activiteit tegen de risico’s die daarmee samenhangen? Hoe weeg je de oplossingen van een probleem tegen de impact op de omgeving of de kosten van die oplossing? En welke ethische vraagstukken worden daarmee geraakt? Een zorgvuldige en zoveel mogelijk expliciete afweging zorgt voor goed en verantwoord beleid. En voor een helder beleid dat goed uit te leggen en te verantwoorden is.

Startpunt van het veiligheidsbeleid is de huidige leefomgeving van iedereen in Nederland. Het niveau van schoon, gezond en veilig dat inmiddels (bijna) overal bereikt is, kan gezien worden als de basisveiligheid. Dat wil niet zeggen dat alle problemen al zijn opgelost, het is nog niet overal zo ideaal als we zouden willen. Er komen ook steeds nieuwe problemen bij. Het beleid van de overheid komt via een aantal stappen tot stand: vaststellen van het probleem, stellen van doelen, wegen en prioriteren van belangen, en bepalen van de aanpak binnen de kaders van wetten en bestaande afspraken. Ook al verschillen de vraagstukken, de grenzen waarbinnen de afwegingen plaatsvinden zijn meestal wel min of meer gelijk, gegeven de politieke en maatschappelijke situatie van het moment. Aan de basis van het veiligheids- en risicobeleid staat daarnaast een aantal uitgangspunten, die al decennia onbetwist zijn en die zijn aangevuld met inzichten uit recente jaren. Tezamen vormen zij een IenW-breed afwegingskader voor verantwoord veiligheids- en risicobeleid.

Meer verantwoord en beter te verantwoorden

Dit e-magazine gaat over de afwegingen in het veiligheids- en risicobeleid en het kader dat daarvoor door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is ontwikkeld. Hiermee wordt voortgebouwd op de nota ‘Bewust Omgaan met Veiligheid: Rode Draden’ uit 2014. In verschillende artikelen wordt ingegaan op de complexiteit van de actuele veiligheidsvraagstukken in de leefomgeving en hoe de overheid daar mee om gaat of om kan gaan. Dit e-magazine dient ter inspiratie voor iedereen die met een schone, gezonde en veilige leefomgeving bezig is. En het maakt de keuzes die de rijksoverheid in het veiligheids- en risicobeleid maakt begrijpelijker.

In dit e-magazine komen de afwegingen, kaders, keuzes en complexiteit in het veiligheids- en risicobeleid in de volgende artikelen aan de orde:

• Doelen, dilemma’s en ambities - van vraagstuk naar aanpak. Hoe zijn afwegingen, doelen en ambities deel van een transparant en expliciet afwegingsproces?
• Integrale aanpak – een van de grootste uitdagingen in het hedendaagse veiligheids- en risicobeleid is de complexe context waarin de vraagstukken spelen, zoals de stapeling van veiligheids- en gezondheidsbedreigende risico’s, nieuwe of onbekende risico’s door technologische ontwikkelingen, en de risico’s voortkomend uit moedwillige acties (security).
• Beeldvorming en risicoperceptie – beleid gericht op een omgeving waar men zich ook veilig en gezond voelt, houdt ook rekening met het complexe terrein van risicoperceptie.
• Vernieuwend bronbeleid - voortzetten en vernieuwen van beleid in een complexe context vraagt om vernieuwd bronbeleid: nieuwe technologieën, Safe-by-Design, en circulaire aanpak.
• Vele mensen, vele wensen – de oplossingen voor de huidige maatschappelijke problemen zijn, vanwege hun complexere aard, niet meer afkomstig van slechts één partij in de samenleving. Het is een maatschappelijke uitdaging om de juiste partijen te laten samenwerken aan het oplossen van die problemen.
• Afwegen en aanpakken - aan de basis van elke beleidsafweging over risico’s voor veiligheid en gezondheid ligt een aantal uitgangspunten ten grondslag, impliciet of expliciet. Een overzicht van de ontwikkeling van het IenW veiligheids- en risicobeleid, de kaders en rapporten.

Dit e-Magazine is een uitgave van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, directie Veiligheid en Risico’s. Bewust Omgaan met Veiligheid - Op weg naar een gezonde en veilige leefomgeving is het eerste van vier e-Magazines met de bundeling van de opbrengsten van het programma Bewust Omgaan met Veiligheid, ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, 2015-2018 . Daarnaast zijn in deze reeks beschikbaar: Over milieurisico’s en veiligheid: wie zitten er aan de keukentafel?, en Beleidsgerei – Handreikingen voor risico- en veiligheidsvraagstukken. Een vierde e-Magazine wordt gewijd aan het afrondende symposium in mei 2018: Volg de Rode Draden.

Veel documenten waarnaar in deze e-Magazines verwezen wordt (publicaties van of in opdracht van de overheid) zijn ook rechtstreeks te vinden via https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gezonde-en-veilige-leefomgeving.