een effectieve aanpak van multiproblematiek

'Om multiproblematiek echt goed aan te pakken, zullen alle partijen uit hun kokers moeten komen'

'Als JenV kruipen we dicht op onze partners. Samen kijken we hoe we hen kunnen helpen de ervaren knelpunten op te lossen'

“In de samenleving bedraagt de groep mensen met multiproblematiek ongeveer 5 procent. Dat is al tientallen jaren min of meer een constante. Kijk je echter naar hun aandeel in de strafrechtketen, dan is dat hier een veelvoud van. Tweederde van de personen met wie wij in de strafrechtketen dagelijks te maken hebben, heeft te maken met een stapeling van problemen: werkloosheid, schulden, een licht verstandelijke beperking, psychiatrische problemen, verslaving aan alcohol of drugs - noem maar op. Pak je die problemen niet goed aan, in samenhang, dan blijft de kans groot dat deze mensen na hun straf opnieuw de fout ingaan.

Bij zo’n aanpak zijn ontzettend veel partners betrokken: niet alleen onze eigen uitvoeringsdiensten in de strafrechtketen, maar ook onze partners in het sociale domein en uit de zorg. En die partners moeten niet, los van elkaar,  volgtijdelijk met zo’n persoon of gezin aan de slag gaan, zoals je dat tot voor kort nog vaak zag. Hoe ongelooflijk hard iedereen ook zijn best deed: dat werkt niet. Van begin af aan moeten de partners in goede samenwerking en afstemming zien te komen tot een integrale aanpak. Goede en tijdige informatie-uitwisseling is daarbij cruciaal, om een compleet beeld van de persoon en de situatie te krijgen.

Wat we zien is dat de partners uit de verschillende domeinen nog wel eens worstelen met de vraag: wat mag ik nu delen en wat niet? Daarom hebben we het Handvat Gegevensuitwisseling in het Zorg- en Veiligheidsdomein ontwikkeld, waarin precies staat welke informatie je in welke situaties met welke partijen mag delen. Dat handvat zijn we nu aan het doorvertalen naar een webtool en naar een app, die in het voorjaar van 2020 beschikbaar komt. Daarmee hopen we een belangrijk knelpunt voor een effectieve samenwerking op te lossen. Dat doe je niet door in de toren op de Turfmarkt te blijven zitten. Wij trekken als directie Beschermen, Aanpakken en Voorkomen nauw samen op met politie, OM, reclassering, DJI en de Raad voor de Kinderbescherming maar ook met gemeenten. Daarbij staat voor ons centraal hoe we kunnen helpen om de ervaren  knelpunten op te pakken. De ene keer is dat door te helpen met de ontwikkeling van een Virtual Reality-applicatie, de andere keer met onderzoek, of met het delen van ervaringen in regio’s waar de aanpak van multiproblematiek al goed loopt en wat daarbij de succesfactoren zijn.

Doen wat nodig is om onze gezamenlijke opgave verder te brengen. Maar hoe je die succesfactoren precies gebruikt  in jouw regio, dat moet je zelf weten. We praten hier tenslotte over ‘maatwerk’ leveren; dat verhoudt zich slecht tot starre blauwdrukken en protocollen. Het is dus nog heel erg zoeken; het is niet voor niks dat we al zo’n 40 jaar bezig zijn voor deze problematiek een écht effectieve aanpak te vinden. Het vraagt van alle partijen om uit hun kokertjes te komen. Maar ik zie dat er al heel goede dingen gebeuren, bijvoorbeeld in Noord-Holland, Midden-Brabant en enkele andere regio’s. En niet onbelangrijk: ook voor het Bestuurlijk Ketenberaad is multiproblematiek een van de thema’s voor de komende jaren. Dat geeft mij alle vertrouwen dat we er in zullen slagen de aanpak van multiproblematiek ook maatschappelijk merkbaar en meetbaar verder te brengen.”

Hasan Göleli

afdelingshoofd Veiligheid in Sociaal Domein, ministerie van Justitie en Veiligheid

'Belangrijk is dat je regionaal een trekker hebt die zegt: dít hebben we met z’n allen besloten - zó gaan we het doen'

“De aanpak van multiproblematiek is onderdeel van – zeg maar – onze ‘tijdloze’ politietaak. Er zijn altijd personen en gezinnen geweest, waar we veel zorgen over hadden en dat zal ook wel altijd zo blijven. Dat wil allerminst zeggen dat we daar dan maar in zouden moeten berusten. Doordat we nu kunnen beschikken over data, krijgen we een steeds beter beeld van de karakteristieken van deze  groep mensen.

We komen hen tegen als overlastpleger of verdachte van uiteenlopende delicten, maar zeker zo vaak ook als slachtoffer.  Ze leiden vaak een complex leven en kampen met verschillende problemen, waar tal van hulpverleners bij betrokken zijn. Zowel in de zorg als op het terrein van de veiligheid gaat daar een  groot deel van de capaciteit aan mensen en middelen in zitten. Het is dus in meerdere opzichten lonend om deze problematiek nu eens echt effectief aan te pakken.

De basis daarvoor is in Nederland zeker aanwezig. Zo zijn wij – internationaal gezien – erg goed met enkelvoudige interventies. Bij mensen die te maken hebben met een stapeling van problemen, zie je dat de aanpak vaak versnipperd raakt over verschillende overlegtafels: voor huiselijk geweld, voor verward gedrag, voor  schuldenaanpak. Maar je kunt de problemen van zo’n persoon of gezin niet afkaderen en zeggen: dit pakken we wél op en dat niet, ‘want daar zijn wij niet van’.

We komen soms multiprobleemgezinnen tegen waar meer dan 20 instanties bij betrokken zijn, vanuit verschillende domeinen. En waar het overzicht ontbreekt, omdat de informatie niet goed wordt gedeeld. Dat werkt niet. Het is goed dat diverse regio’s nu kritisch naar hun vergaderlandschap kijken en dat opnieuw vormgeven. Ontkokeren. Ook het Rijk moet daar aan meewerken. Ik zou zeggen: stop met al die deelfinancieringen en deelverantwoordingslijnen. Multiproblematiek is typisch een onderwerp dat zich leent voor ‘lumpsum afspraken’. Zodat je de middelen heel gericht kunt inzetten, om echt maatwerk te kunnen leveren.

Ook is belangrijk dat de aanpak van multiproblematiek regionaal een duidelijke trekker heeft, een regisseur, die overzicht heeft en die mandaat heeft om te zeggen: oké, dit hebben we met z’n allen besloten, zó gaan we het doen. En er hoort ook nog iets anders bij. Als politie zijn wij 24/7 in de lucht, maar veel andere betrokken organisaties niet. Als je besluit: we gaan dit gezamenlijk aanpakken,  betekent dit ook dat we in crisissituaties bij onze vaste partners terecht moeten kunnen – ook als dat ’s avonds laat of midden in de nacht is. Zodat we aan ons ingrijpen ook een goede opvolging kunnen geven. Een prima initiatief vind ik bijvoorbeeld de afspraken die we gemaakt hebben rond stalking. Als Slachtofferhulp Nederland van een slachtoffer hoort: dit dreigt helemaal verkeerd te gaan en via de normale lijnen komen we er niet door, dan kan zij de top van de politie, het OM en de reclassering in die regio rechtstreeks op hun 06 bellen – elk moment dat het nodig is. En dat mogen we ook bij elkaar. We gaan er vanuit dat we dat hooguit een paar keer per jaar nodig hebben. Maar als je daarmee een gruwelijk incident kunt voorkomen, heeft die maatregel z’n waarde al bewezen.”

Anja Schouten

politiechef Noord-Holland, portefeuillehouder Zorg en Veiligheid in het Korpsmanagementteam

'Geef ons de ruimte om flexibel en creatief aan de slag te gaan, ongehinderd door starre protocollen of kolomsgewijze financiering'

“In ons Zorg- en Veiligheidshuis behandelen we personen of gezinnen met multiproblematiek in het overleg complexe casuïstiek. Daarvoor komen we wekelijks bij elkaar met alle betrokken partners: politie, OM, Raad voor de Kinderbescherming, leerplicht, verslavingszorg Novadic-Kentron, reclassering, GGZ, maatschappelijke opvang … En in ons gebouw zitten ook instanties als Schuldhulpverlening, Gezinsmanagement, Bemoeizorg en Veilig Thuis. Ook daarmee zijn de lijntjes kort.

Komt er een nieuwe melding van een complexe casus, dan gaan we die melding eerst zoveel mogelijk ‘verrijken’ met alle informatie die over die persoon of dat gezin al aanwezig is bij de verschillende instanties. Daarvoor hebben we een convenant opgesteld met alle partners. Plus, we sturen de nieuwe cliënt een brief, waarin staat dat we die informatie nodig hebben, om een goed en duurzaam plan van aanpak te kunnen opstellen. Slechts in twee procent van de gevallen gaat iemand niet akkoord. Maar zelfs van de cliënten die aanvankelijk bezwaar maken, weten we nog driekwart uiteindelijk over de streep te trekken om een toestemmingsverklaring te ondertekenen.

Als onze informatieregisseurs alles goed in kaart hebben gebracht, stellen we met alle betrokken partners gezamenlijk een plan van aanpak op, met concrete doelen op 7 leefgebieden. Op die doelen focussen we ons en daar gáán we dan ook voor – met z’n allen. Om zo’n plan te kunnen doen slagen is het belangrijk dat één partner de regie pakt en ook het overzicht behoudt over alle acties die rond die persoon of dat gezin in werking worden gezet. Dat die acties goed op elkaar zijn afgestemd en elkaar versterken. Dat kan hier in Midden-Brabant makkelijker, omdat we niet meer in kolommen denken. We hebben de zorg voor licht verstandelijke beperkingen, psychiatrie en forensische psychiatrie bij elkaar gezet in één ‘transforensich team’ en gezegd: jullie zijn er voor die groep mensen die tussen wal en schip vallen, of  dreigen te vallen: ga aan de slag!

Het mooie is dat ze heel flexibel en creatief kunnen zijn in hun aanpak, omdat ze niet gehinderd worden door starre protocollen of kolomsgewijze financiering – met dank aan het ministerie dat met ons meekijkt en ons helpt met het wegnemen van knelpunten. Dat levert mooie resultaten op. Partners uit andere regio’s komen wel eens bij ons kijken. Dan laten we ook altijd cliënten hun verhaal doen. Zo van: ‘Dit is Leo[1]. Hij beroofde 20 jaar lang alle Albert Heijns in de omgeving en schuwde daarbij het gebruik van geweld niet. Sinds een jaar krijgt hij zorg vanuit het transforensisch team. Leo, vertel je verhaal…’ Dat werkt heel goed om bestuurders te overtuigen.

Het mooie is, dat deze werkwijze niet achter de tekentafel is ontstaan, maar gewoon op de werkvloer. Iedereen had de wens om te veranderen. We hebben de collega’s laten meedenken en heel pragmatisch en efficiënt gekeken: hoe kunnen we snoeien in die wildgroei van gespecialiseerde overlegtafels? Voor multiprobleemgevallen is het belangrijk dat je mensen met een brede scoop, het juiste kennisniveau en het juiste mandaat bij elkaar brengt. En dat je die de ruimte geeft om gezamenlijk te komen tot een aanpak op maat, waar iedereen zich in kan vinden. En er dan volledig voor gáán.”

Adryo Toorians

teamcoach complexe casuïstiek en re-integratie ex-gedetineerden, Zorg- en Veiligheidshuis Midden-Brabant

[1] Gefingeerde naam