Let’s go, HARP! Hit and run tegen drugspostverstuurders

“Ongelooflijk om tijdens een bezoek aan een postbedrijf te zien om welke volumes het gaat”, vertelt Sef Wijnands, senior stafadviseur bij het DG Ondermijning van JenV. “Het is vrij makkelijk om in die massa post op te gaan met een brief of pakketje met drugs erin. Dat hebben slimme drugsondernemers ook door. Per dag sturen zij via de post duizenden pakketjes met vooral MDMA, maar ook middelen als crystal meth en cocaïne aan hun klanten, meestal in het buitenland. Postbedrijven, politie, Douane en OM deden al langer hun best om dat tegen te gaan. Ze focusten vooral op de ‘grote vissen’ en de pakkans van verstuurders was klein. Intussen nam de druk vanuit andere landen toe: ‘Nederland, wij hebben last van jullie drugshandel per post!’ Daarom startten we in de zomer van 2022 met de voorbereidingen van het HARP, het Hit And Run Postteam. Per 1 april van dit jaar is het operationeel.”

Gedeelde energie

Doel van het HARP is per jaar 20 tot 25 strafrechtelijke onderzoeken te draaien. Sleutel tot het succes moet een sterk verweven samenwerking zijn tussen politie, Douane en OM. Sef: “De partijen hebben alledrie een andere ‘bloedgroep’, dus het vergde tijd om nader tot elkaar te komen en af te stemmen. We hebben het Hit and Run Cargoteam op Rotterdam en Schiphol (HARC) als inspiratiebron genomen. Hun succes leverde mooie voorbeelden op van wat werkt in de praktijk. In de afgelopen periode hebben we ons met alle partijen samen verdiept in het drugspostprobleem, de mogelijke oplossingen en ieders rol daarin. Nu zijn we er klaar voor. Je voelt de energie groeien tussen OM, politie en Douane. Dat is hoopgevend voor deze unieke samenwerking.”

Douane: “Van fingerspitzengefühl naar tastbaar resultaat”

De Douane staat aan het begin van iedere drugspostzaak. Kim Kuipers, HARP’er van het eerste uur, vertelt over het internationale sorteercentrum in Den Haag: “Vanaf 2021 heeft de douane de controlecapaciteit op drugspost opgeschaald. Brieven gaan dagelijks vóór 18 uur op de post en worden ’s nachts gesorteerd. Ons team controleert in het centrum 365 nachten per jaar alle brieven die over de band komen. Mijn collega’s maken risicoanalyses, maar hebben ook een goed ontwikkeld fingerspitzengefühl. Dat is nodig, want in Nederland is het briefgeheim een grondrecht. We mogen dus alleen een brief openmaken als we toestemming hebben van de rechter-commissaris. Na een check met de hond of scanner kunnen we iedere ochtend een berg verdachte post aan de rechter-commissaris voorleggen en we krijgen eigenlijk altijd toestemming om die te openen. Met pakketjes mogen we dat sowieso.” De cijfers liegen er niet om: in 2022 werden zo 27.000 postzendingen met drugs onderschept.  

Kim: “Dankzij het HARP halen we niet alleen al die brieven eruit, maar worden er voor de verzenders ook gevolgen aan verbonden. Vorig jaar zagen we namelijk dat drugspost, omdat wij zo goed ons werk deden, steeds vaker ook vanuit buurlanden van Nederland werd verstuurd. Dan verplaats je dus vooral het probleem. HARP grijpt echt in. De samenwerking met politie en OM is ook diepgaander dan voorheen: met gedeelde bevoegdheden, vanuit een gezamenlijk team informatie delen en van elkaar leren. Ik verwacht dat het HARP onze resultaten een boost gaat geven. En internationaal zullen ze blij zijn dat wij hiermee ook onze rol aan de grens pakken.”

OM Den Haag: “Het is niet zonder risico om drugs via de post te versturen en wij treden daar stevig tegen op”

Frank van Kins is officier van justitie bij het Openbaar Ministerie in Den Haag. Onder zijn gezag vindt het onderzoek en de strafrechtelijke vervolging plaats. Frank: “Het HARP stelt ons gezamenlijk in staat om de aanpak van de drugshandel per post te intensiveren. Want er gebeurt gelukkig al veel ten aanzien van deze handel, zoals de aanpak van criminele samenwerkingsverbanden door het Post Interventie Team (PIT) van de politie. Het HARP is een belangrijke aanvulling op die aanpak en richt zich op de laag hieronder. Op kleinere criminelen, die óók beroepsmatig handelen, en die denken dat zij onaantastbaar zijn, omdat de pakkans in hun ogen klein lijkt.”

“Een voorbeeld van een zaak die aantoont hoe belangrijk en effectief het is om ook ‘kleinere spelers’ voor de rechter te brengen is een zaak die twee jaar geleden diende bij de rechtbank in Den Haag, waarbij een verdachte per post 6,5 kilo XTC wilde versturen naar de Dominicaanse Republiek. Het pakketje werd onderschept en de verdachte werd opgespoord. Conform de eis legde de rechtbank drie jaar gevangenisstraf op. Frank: “Hiermee haal je toch weer een schakel weg en geef je een stevig signaal af: het is niet zonder risico om drugs via de post te versturen en wij treden daar stevig tegen op.”

Politiemes snijdt aan twee kanten met PIT en HARP

Bauke Rotman is teamleider van het PIT. “Het PIT is in 2016 opgericht om het versturen van drugs per post aan banden te leggen. Wij pakken het probleem vooral aan door onderzoek te doen naar criminele samenwerkingsverbanden achter deze problematiek. Het HARP pakt juist het segment daaronder aan. Zo werken PIT en HARP vanuit twee kanten aan hetzelfde probleem en versterken zij elkaars aanpak.” Stefan Lindaart, collega van Bauke en inrichter van het HARP: “HARP staat niet voor niets voor Hit And Run Post Team. We willen met een korte doorloopsnelheid van zes tot acht weken tot een zaak komen, en we beginnen bij de verstuurder van de drugspost. Uiteraard kunnen de PIT-collega’s daarna verder met alle informatie die we in een HARP-traject boven tafel krijgen.”

“Het mooiste aan het HARP is de unieke samenwerking met andere publieke en private partijen. Doordat we aanhoudingen gaan verrichten, gaat er ook een preventieve werking richting de verzender van uit. Het betekent dat we vooral met de Douane veel meer informatie gaan uitwisselen. Op een zorgvuldige en transparante manier, uiteraard. Binnen de juridische kaders willen we ook informatie gaan uitwisselen met de post- en pakketbedrijven in Nederland. Voor HARP’ers bij de Douane is het vanuit zingeving ook gaaf om te zien dat de brief die zij onderscheppen, leidt tot de aanhouding van een verdachte.”

“Of we niet op zoek zijn naar een speld in een hooiberg, tussen al die miljoenen brieven en pakjes? Integendeel: het stikt juist van de spelden! De cijfers (zie kader, red.) bewijzen dat. Het HARP heeft meer dan genoeg werk te doen, en daar hebben we zin in!”

Landelijk Parket OM: “Betrokkenen vinden nu vaak niet dat ze zo veel fout doen”

Ook kersversie ‘PIT-officier’ Leonie Okhuisen en haar collega Marion Veltkamp van het Landelijk Parket in Den Bosch zijn blij met de komst van het HARP. Leonie: “Het postdomein kan dankzij het HARP nog minder misbruikt worden voor criminele activiteiten. Hopelijk draagt het ook bij aan het bewustzijn dat het niet zonder risico is om drugs via de post te versturen.”

Marion: “Vanuit de PIT-ervaring hebben we veel kennis over de organisaties die achter drugspost zitten. Het zijn vaak hoogopgeleide jongens, soms nog studenten. Zij schakelen anderen in om hun handelswaar te versturen - en die personen komen daar nu vaak mee weg. Het is een heel anonieme manier van met drugshandel bezig zijn. Betrokkenen vinden vaak ook niet dat ze zo veel fout doen. Met de interventiecapaciteit van het HARP komt daar hopelijk verbetering in.”

Leonie: “Met het HARP laten we ook aan andere landen zien dat we onze drugspostproblematiek aanpakken.” Marion: “In dat kader past ook de NPS-wetgeving waaraan we, ook bij het Landelijk Parket, al 10 jaar werken. Dankzij die nieuwe wet zijn straks hele groepen nieuwe synthetische drugs in één keer illegaal. Ook daar hebben we dan een duidelijke lijn getrokken en een signaal naar andere landen afgegeven. Dat komt nu heel mooi samen met het HARP.” ♦