Aeres Hogeschool Dronten is wereldwijd betrokken bij de uitvoering van bodemverbeteringsprojecten. Ook spant de hogeschool zich in om het bodemkundig onderwijs in landen als Ghana, China en Zuid-Korea te verbeteren. In gesprek met bodemspecialist Martin Duijkers, verbonden aan het lectoraat Duurzaam bodembeheer van Aeres Hogeschool Dronten.
“Bodem is hot”, zegt Martin Duijkers. “Verbetering van bodemkwaliteit staat hoog op de prioriteitenlijst van het ministerie van LNV. Datzelfde geldt voor internationale organisaties zoals de FAO die zich met voedselzekerheid bezighouden. 2015 was het Internationale jaar van de bodem. Mede daardoor staat het thema nu wereldwijd in de schijnwerpers. En terecht, want alles begint bij de bodem.”
'Gelukkig worden nu maatregelen genomen om achteruitgang van bodemkwaliteit te stoppen'
Duurzaam bodembeheer
Duijkers is bodemkundige. Na de WUR is hij altijd betrokken geweest bij de uitvoering van bodemprojecten. De laatste jaren doet hij dat vanuit de Aeres Hogeschool. “In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw werd de waarde van grond bepaald door de bestemming die erop lag. Nu kijken we allereerst naar de kwaliteit van de bodem zelf. Het besef dat duurzaam bodembeheer randvoorwaarde is voor de voedselproductie in de toekomst is de laatste jaren enorm gegroeid. We beginnen ons te beseffen dat we decennialang op een verkeerde manier bezig zijn geweest met landbouwgrond.”
Verdichting en verzilting
Duijkers maakt zich zorgen over de teruglopende kwaliteit van landbouwgronden in Nederland. De steeds zwaardere landbouwmachines leiden tot bodemverdichting, het organische stofgehalte loopt terug, in het westen van het land is sprake van verzilting.
De biodiversiteit in de bodem gaat achteruit en dat leidt er bijvoorbeeld toe dat de effecten van klimaatverandering (langdurige droogte, afgewisseld met enorme regenval) minder goed kunnen worden opgevangen. “Allemaal zorgelijke ontwikkelingen, maar gelukkig worden nu maatregelen genomen om de achteruitgang van de bodemkwaliteit te stoppen.”
Kristallisatie van zouten
Ook mondiaal is op veel plekken sprake van een teruglopende bodemkwaliteit. De problematiek is vaak ernstiger, zegt Duijkers. In tropische landen verlopen veel bodemprocessen sneller. Door de hoge temperatuur degradeert organische stof in een hoger tempo dan in ons land.
In een belangrijk deel van de wereld verdampt - in tegenstelling tot West-Europese landen – meer water uit de bodem dan er aan neerslag valt. “Dat leidt in landbouwgronden tot een opwaartse waterbeweging en vervolgens tot kristallisatie van zouten in de bovengrond. Op termijn kan dit ertoe leiden dat landbouw in zo’n regio onmogelijk wordt.”
Verbetering is mogelijk
Het zijn allemaal tamelijk sombere constateringen. Het goede nieuws is dat verbeteringsmaatregelen mogelijk zijn. Onderzoekers en docenten van Aeres Hogeschool Dronten zijn daar wereldwijd bij betrokken. Dat doet de hogeschool overigens bijna altijd in samenwerking met partners zoals WUR, Delphy, HLB, Deltares, Aequator, Witteveen+Bos en Eijkelkamp Soil & Water.
Integrale gebiedsontwikkeling
“Bij deze projecten gaat het vaak om integrale gebiedsontwikkeling”, zegt Duijkers. “Agrarisch onderwijs is daar onderdeel van. Zo zijn wij jarenlang betrokken geweest bij de kwaliteitsverbetering van het lesprogramma van landbouwscholen in Ghana en Mozambique. Kennis van bodemprocessen is daar onderdeel van. Onze inzet is steeds om het onderwijs praktijkgerichter te maken. De klas uit en naar buiten. Meten, proeven uitvoeren, praktijkervaring opdoen.”
China en Zuid-Korea
In het westen van China is de Aeres Hogeschool al acht jaar actief op een agrarische opleiding in de stad Chengdu. Duijkers: “Onze docenten hebben samen met de Chinese leerkrachten het curriculum hervormd. We hebben daar ook jarenlang les gegeven. De beste Chinese studenten specialiseren zich hier in Dronten. Vervolgens kunnen zij in China hun kennis in de praktijk brengen. Hetzelfde doen we op dit moment op een landbouwopleiding in Zuid-Korea.”
Zure kleigrond in Vietnam
Mogelijk gaat de Aeres-hogeschool binnenkort een bodemkundige studie uitvoeren in Vietnam. In een deel van de Mekong Delta bestaat de bodem uit zure klei. Deze zogeheten katteklei-gronden zijn jarenlang verwaarloosd. De Vietnamese overheid wil laten onderzoeken of er mogelijkheden zijn om de kwaliteit van deze gronden te verbeteren om daar vervolgens mango’s of dragon fruit op te telen.
Duijkers: “Toevoeging van organische stof en kalk aan de bodem is een optie. Ter plekke moeten we onderzoeken of er mogelijkheden zijn om de bovenste laag zo te verbeteren dat de wortels er weinig last van hebben. Als de financiën zijn geregeld gaan we een haalbaarheidsstudie uitvoeren.”
Project in Azerbeidzjan
In Azerbeidzjan, gelegen aan de Kaspische zee, is de Aeres-hogeschool samen met Eijkelkamp Soil & Water Academy betrokken bij een bodemverbeteringsproject. Verzilting van de bodem is daar een groot probleem. Duijkers: “Doorspoeling van de bodem met schoon water kan mogelijk een oplossing bieden. Ter plekke gaan we uitzoeken of hiervoor water in de regio beschikbaar is.”
