Verzilting van landbouwgrond brengt de voedselzekerheid in veel landen in gevaar. De teelt van zouttolerante gewassen kan een ommekeer teweegbrengen. Salt Farm Foundation op Texel geeft hierover wereldwijd advies. Het kenniscentrum is betrokken bij de realisering van zilte landbouw in tal van gebieden in het buitenland waar landbouw nu nauwelijks meer mogelijk is.
Door jarenlang onderzoek, onder meer op het Zilt Proefbedrijf op Texel, zijn tientallen rassen geïdentificeerd die onder zilte omstandigheden prima geteeld kunnen worden. De teelt van deze zouttolerante gewassen in verzilte gebieden, in combinatie met de juiste bemesting, grondbewerking en irrigatie, leidt tot een hogere voedselproductie, een beter inkomen van boeren en meer werkgelegenheid, zegt Marc van Rijsselberghe van Salt Farm Foundation.
Wetenschappelijk onderzoek
Van Rijsselberghe was agrarisch ondernemer en founding father van het Zilt Proefbedrijf. Afgelopen vijftien jaar heeft hij samen met wetenschappers van universiteiten in Wageningen, Leiden en Amsterdam onderzoek gedaan naar landbouwproductie op zilte gronden.
Op het proefbedrijf zijn honderden proeven uitgevoerd met tientallen rassen. Dit heeft veel kennis opgeleverd over de zouttolerantie van verschillende rassen. De Salt Farm Foundation – een stichting zonder winstoogmerk, financieel ondersteund door het ministerie van LNV – ziet het als haar taak om deze kennis wereldwijd te verspreiden.
Oorzaken van verzilting
Verzilting is de degradatie van landbouwgrond door zoutophoping en wordt vooral veroorzaakt door een toestroom van zout water, bijvoorbeeld doordat zeewater van onderen de bodem binnendringt. Door klimaatverandering stijgt de zeespiegel waardoor de verzilting van vooral kustgebieden toeneemt. Bovengronds beregenen waarbij veel water verdampt en de zouten overblijven, is een andere oorzaak van stijging van het zoutgehalte in landbouwgrond. Daarvan is bijvoorbeeld sprake in Californië.
Het areaal landbouwgrond wereldwijd dat kampt met verzilting, maar waar met andere landbouwtechnieken wel voedsel geproduceerd kan worden, wordt geschat op 400 miljoen hectare.
Zouttolerante gewassen
“Verzilting bestrijden is in de meeste gevallen een kansloze optie”, zegt Van Rijsselberghe. “Beter is om mee te bewegen door de landbouwmethoden aan te passen aan de veranderende omstandigheden. Teelt van zouttolerante gewassen is zo’n aanpassing. Projecten waarin wij actief betrokken zijn, leveren het bewijs dat verzilting niet hoeft te leiden tot het einde van de voedselproductie in de getroffen gebieden.”
In plaats van verzilting te bestrijden, is het beter om landbouwmethoden aan te passen aan de lokale omstandigheden.
Op Texel maar ook bijvoorbeeld op demonstratievelden in Pakistan en Bangladesh zijn proeven uitgevoerd met 1.600 gewassen, variërend van ui tot gierst en van aardappel tot aardbei. Er zijn testen uitgevoerd zowel met zaden en pootgoed van Nederlandse kweekbedrijven als met lokale rassen. De meeste rassen vielen af.
Zilte landbouw in Pakistan en Bangladesh
Van Rijsselberghe schat in dat 3 tot 5% van de onderzochte gewassen de proeven heeft overleefd. “Dat zijn de rassen die een verzilt landbouwgebied echt perspectief kunnen geven. Zo is het in Pakistan gelukt om met de teelt van zouttolerante aardappelrassen de gemiddelde productie op deze gronden te verhogen van 12 naar 35 ton per hectare. In andere landen worden met kennis van zilte landbouw groentegewassen geteeld op plekken waar dat onmogelijk werd geacht.”
Van Rijsselberghe is nauw betrokken bij een project in de verzilte delta van Bangladesh. Zo’n vijfduizend kleine boeren telen daar nu wortel-, kool- en aardappelrassen die opgewassen zijn tegen het zout in de bodem. “Verspreiding van kennis over zilte landbouw in de regio gaat nu heel snel. Ik hoef daar niet meer bij te zijn. Het succes verspreidt zich van mond-op-mond. Zo’n succes heeft nauwelijks een boodschapper nodig.”
Brak water uit putten in Egypte
De Salt Farm Foundation is ook actief in Egypte. In woestijngebieden is een groot areaal geschikt gemaakt voor landbouw. Ook zijn honderden waterputten geslagen. Het opgepompte water blijkt op veel locaties brak te zijn. Van Rijsselberghe: “De lokale autoriteiten waren aangedaan. Onterecht, want met het brakke water uit de ondergrond is wel degelijk landbouw mogelijk. Met de juiste rassen, een goede doorspoeling van de bodem en de juiste bemesting kan op die gronden wel degelijk voedsel worden geproduceerd. Vanuit de foundation geven wij hierover advies.”
Niet elk project slaagt, zegt Van Rijsselberghe. “Zo zijn wij uit een project in Pakistan gestapt. De proeven met zilte gewassen waren veel belovend, maar we bleken samen te werken met partijen die louter op eigen gewin uit waren. Ook was er veel corruptie.”
Wereldwijde adviesaanvragen
Wekelijks ontvangt Salt Farm Foundation vijf tot tien adviesaanvragen uit de hele wereld. Daar zitten vragen van individuele boeren tussen, van overheden en ook van NGO’s. Van Rijsselberghe: “Voordat wij in actie komen, moeten wij eerst veel weten over bodem, waterkwaliteit en bijvoorbeeld klimaat in het betreffende gebied. Ook is belangrijk te weten of de lokale boeren de handen uit de mouwen willen steken om hun bedrijfsvoering aan te passen.”
Als de foundation mogelijkheden ziet om zilte landbouw op te zetten, vraagt zij projectsubsidie aan bij de overheid, bijvoorbeeld bij RVO. Met partnerorganisaties wordt het project dan uitgevoerd.
Profijt Nederlands bedrijfsleven
Zilte landbouw kan volgens Van Rijsselberghe bijdragen aan de oplossing van het voedselvraagstuk en tegelijkertijd de positie van het Nederlandse agrobedrijfsleven versterken. “Om zilte landbouw op gang te brengen, moet er worden geïnvesteerd. Als je uitgaat van €1.000 per hectare op een totaal areaal wereldwijd van 400 miljoen hectare, dan gaat het dus om verschrikkelijk veel geld. Daar kan ook het Nederlandse bedrijfsleven van profiteren via verkoop van uitgangsmateriaal en irrigatiesystemen en door advies te geven.”
Lees meer: Salt Farm Foundation
