Tekst Sandra de Jongh
Foto Sandra de Jongh
Kleine wapens, zoals AK-47s en handvuurwapens, komen geregeld in het nieuws voorbij. Deze wapens, ook al worden ze ‘klein’ genoemd, kunnen namelijk grote schade aanrichten. Om die reden is het reguleren en controleren van de productie, handel en inzet van deze wapens van groot belang. In deze context vond afgelopen maand de toetsingsconferentie van het actieplan over kleine wapens plaats. Elke 6 jaar komen de VN-lidstaten bijeen om het actieplan over kleine wapens uit 2001 te toetsen en te herzien. Het actieplan bevat afspraken over het markeren, traceren, reguleren en controleren van de processen omtrent de productie, handel en inzet van kleine wapens. Nederland heeft actief deelgenomen aan de onderhandelingen en zette in op een ambitieuzere inzet van alle lidstaten onder andere omtrent het versterken van de dagelijkse implementatie van het actieplan. Daarnaast vestigde de Nederlandse delegatie de aandacht op de verschillen in de gevolgen van wapeninzet voor mannen, vrouwen, jongens en meisjes. Sandra de Jongh doet verslag vanuit New York.
Leestijd: 3 minuten
Kleine wapens, grote gevolgen
Illegale handel in wapens en het ongecontroleerde gebruik daarvan leidt tot veel leed in alle uithoeken van de wereld. Denk bijvoorbeeld aan terroristische aanslagen zoals die in Parijs, waar gebruik werd gemaakt van via de illegale handel verkregen wapens, of aan burgeroorlogen, waar wapens in de handen van gewapende groepen terecht komen en daarmee conflicten blijvend voeden. Kleine wapens zoals AK-47s of handvuurwapens zijn vanwege hun omvang moeilijk te detecteren en zijn in een aanzienlijk aantal landen zonder al te veel vereisten te verkrijgen, vaak via illegale handel. Hierdoor zijn veel van dit soort wapens in omloop. Jaarlijks kosten deze wapens het leven van honderdduizenden mensen. Om die reden worden dit soort wapens vaak bestempeld als 'the real weapons of mass destruction'.
De context verandert snel
In 2001 kwamen alle VN-lidstaten een actieplan overeen waarin afspraken werden gemaakt over het markeren, traceren, reguleren en controleren van de processen omtrent de productie, handel en inzet van kleine wapens. Sinds de aanname van dit actieplan is veel vooruitgang geboekt in het verminderen van de risico’s omtrent kleine wapenhandel, maar zeventien jaar na dato zijn de gemaakte afspraken inmiddels niet meer voldoende om de huidige veiligheidscontext en snel veranderende technologische ontwikkelingen bij te benen. Om ervoor te zorgen dat het actieplan up-to-date blijft, komen elke zes jaar de VN-lidstaten bij elkaar om het actieplan te herzien en waar nodig aan te passen tijdens de zogenaamde Review Conference. Zo ook afgelopen juni voor twee weken in New York. De Nederlandse delegatie bestond uit collega's uit Genève, New York en Den Haag.
Nieuwe afspraken over een effectievere aanpak
Tijdens twee weken van onderhandelingen zijn veel stappen gezet. Zo zijn er belangrijke afspraken gemaakt die ervoor zorgen dat het actieplan ook in de huidige tijdsgeest relevant en effectief kan zijn. Het herziene actieplan bevat een explicietere erkenning van de uitdagingen (en ook kansen) die voortvloeien uit de technologie die 3D-printing heeft voortgebracht, maar ook van de groei van het wapengebruik door niet-statelijke actoren zoals terroristen of transnationaal-opererende criminele organisaties. Het wapengebruik van deze niet-statelijke actoren is namelijk veel moeilijker te traceren en te reguleren. Daarnaast is er sinds 2001 meer kennis beschikbaar gekomen over de verschillende gevolgen van wapeninzet voor mannen, vrouwen, jongens en meisjes. Om die reden is nu afgesproken dat landen in hun wapenwetgeving en in de uitvoering van het actieplan rekening gaan houden met deze verschillende gevolgen en hier ook informatie over zullen verzamelen en uitwisselen. Teleurstellend, daarentegen, was dat landen geen overeenstemming konden bereiken om het actieplan ook op munitie toe te passen. Op dit moment geldt het actieplan alleen voor de wapens, maar niet voor de kogels. Sommige landen wilden namelijk niet akkoord gaan met een verzwaring van de verplichtingen die voortvloeien uit het actieplan. Desalniettemin blikt de delegatie terug op twee succesvolle weken van onderhandelingen.
