Verbeteren van VN-vredesoperaties: hoe verder?

VN en vredeshandhaving

VN-vredesoperaties zijn bijna even oud als de VN zelf. De eerste missie – United Nations Truce Supervision Organization (UNTSO) startte amper drie jaar na de oprichting van de VN. Door de jaren heen is de behoefte aan vredestroepen alleen maar verder gegroeid. Op dit moment worden er 104.000 blauwe helmen ingezet in 14 vredesoperaties en 8 speciale politieke missies wereldwijd.

Ruim vijf jaar geleden begon op initiatief van de Verenigde Staten binnen de VN een bredere discussie over de versterking van de vredesoperaties. In 2013 en 2014 vonden zgn. ‘pledging conferenties’ in New York plaats, waar staatshoofden en regeringsleiders hun bijdrage van troepen en capaciteiten voor vredesoperaties bekend konden maken. Vervolgens vonden in 2016 en 2017 ministeriële conferenties in Londen en Vancouver plaats waar de ministers van defensie naast de pledging ook een aantal inhoudelijke onderwerpen van de VN-vredesoperaties bespraken, zoals bescherming van civiele bevolking en de rol van de vrouwen bij vrede en veiligheid.

De volgende ministeriële conferentie vindt eind maart 2019 plaats in New York. Ter voorbereiding op deze conferentie worden drie zgn. ‘Preparatory Meetings’ georganiseerd. Deze voorbereidende conferenties worden georganiseerd met als doel de discussie over diverse aspecten van de vredesmissies verder te brengen. Ook worden landen ondersteund om goede pledges voor te bereiden in aanloop naar de ministeriële bijeenkomst. Zo werd op 10 en 11 december jl. bij de door Uruguay en het Verenigd Koninkrijk georganiseerde conferentie in Montevideo gesproken over trainingen en capaciteitsopbouw. Bij de tweede conferentie die Nederland en Rwanda van 13 tot 15 januari in Den Haag organiseren staan het prestatievermogen (performance) en bescherming van bevolking op de agenda. De derde door Ethiopië en Canada eind januari te organiseren conferentie staat in het teken van ‘Vrouwen, vrede en veiligheid’.

In Den Haag zullen de aanwezige delegaties concrete initiatieven, ideeën en mogelijke oplossingen bespreken voor de uitdagingen waarmee de VN-vredesmissies worden geconfronteerd. De VN-lidstaten waaronder landen die troepen of politie aan de missies bijdragen, de landen waar de vredesoperaties plaatsvinden, het VN-secretariaat, regionale en sub-regionale organisaties evenals andere betrokken actoren moeten zich gezamenlijk inspannen om prestatievermogen van de operaties te versterken. Concrete voorbeelden voor de versterking van het prestatievermogen betreffen onder andere de op maat gemaakte trainingen en gepaste equipment voor de troepen, verbeterde medische zorg, verantwoording en leiderschap van de missie.

De bescherming van de bevolking is verantwoordelijkheid van de regering van het land waar de VN-missie plaatsvindt. Als het betrokken land niet in staat is eigen bevolking te beschermen, of het zelf een bedreiging voor de bevolking vormt, hebben de VN-vredesmissies het mandaat om samen met de andere betrokken actoren (o.a. humanitaire organisaties, diverse internationale organisatie en NGO’s) de bevolking te beschermen. Dit is een complexe en uitdagende taak voor de blauwe helmen die steeds op een innovatieve en passende manier uitgevoerd moet worden.

Wat doet Nederland?

Het verbeteren van de VN-vredesoperaties was een van de drie speerpunten van het Nederlandse lidmaatschap van de VN Veiligheidsraad (VNVR) in 2018 en de regering heeft zichzelf ten doel gesteld dit voort te zetten. Zo werd in maart tijdens het Nederlandse voorzitterschap van de VNVR een open debat georganiseerd over de verbetering van de vredesmissies. Dit bood VN Secretaris-Generaal VN Antonio Gurterres een platform om zijn ‘Action for Peacekeeping’ initiatief te lanceren. Tijdens de Algemene Vergadering van de VN in september jl. werd hierover een politieke verklaring aangenomen die intussen door 151 landen is ondertekend.

Nederland levert al jarenlang een belangrijke bijdrage aan VN-missies. Sinds 2013 heeft Nederland een substantiële bijdrage geleverd aan de missie in Mali (MINUSMA) - aanvankelijk met 500 troepen inclusief gevechts- en transporthelikopters). Tot mei 2019 zal Nederland met 250 militairen MINUSMA ondersteunen. Vervolgens zal de bijdrage worden afgebouwd, waarbij enkele stafofficieren, civiele experts en individuele politiemensen de missie zullen blijven ondersteunen. De hoofddoelstelling van de Nederlandse bijdrage aan MINUSMA, het opzetten van een goed functionerende inlichtingen apparaat, is goeddeels gelukt. Tevens is Nederland met kleinere bijdragen betrokken bij zes andere VN-vredesmissies in het Midden-Oosten en Afrika.

Via politieke, diplomatieke en militaire kanalen blijft Nederland ook andere Europese landen aanmoedigen om meer aan VN-vredesoperaties bij te dragen. Dat doen we door eigen ervaringen in MINUSMA met de Europese partners te delen en door de VN en Ierland te steunen bij het ontwikkelen van rotatieschema’s waarbij Europese landen elkaar aflossen bij het leveren van troepen en capaciteiten. Dit is van belang omdat de VN voor bepaalde belangrijke capaciteiten, zoals inlichtingen, helikopters en robuuste eenheden, sterk afhankelijk is van Westerse landen. De voorbereidende conferentie die in Den Haag zal plaatsvinden zal hierbij helpen omdat naar verwachting veel Europese landen hieraan zullen deelnemen. In totaal worden 60 tot 80 delegaties – van Japan tot aan Canada verwacht. Naast de delegaties van individuele landen zullen ook de VN, de Afrikaanse Unie (AU) en de Europese Unie (EU) op hoog niveau aan de conferentie deelnemen.

De conferentie wordt georganiseerd door het ministerie van Buitenlandse Zaken en het ministerie van Defensie. Ben je benieuwd naar de uitkomsten van de conferentie in Den Haag, dan kun je je opgegeven voor een briefing op dinsdagmiddag 15 januari tussen 16-17 uur op het ministerie van Buitenlandse Zaken. Internationale en Nederlandse sprekers bij de conferentie zullen dan ingaan op de belangrijkste resultaten en conclusies. Je kunt je per mail opgeven bij peacekeepingevent@minbuza.nl.