De coronacrisis heeft een enorme invloed gehad op de handel en logistiek over de hele wereld. In een paar maanden tijd kreeg de Douane veel nieuwe uitdagingen. Er waren opeens veel minder reizigers, maar de e-commerce groeide juist enorm. Er ontstond een groot tekort aan mondkapjes. De omzet van bedrijven daalde sterk, waardoor ze in de problemen kwamen met hun betalingsverplichtingen. Een bijzondere situatie, waarin we hebben geprobeerd de gevolgen van de pandemie voor burgers en bedrijven zo klein mogelijk te houden.
Aan het begin van de crisis was er in ziekenhuizen een grote vraag naar medisch goedgekeurde mondkapjes en andere persoonlijke beschermingsmiddelen, de zogenoemde PBM’s. De Douane kwam in actie om de invoer hiervan zo snel mogelijk te laten gaan. Zo vroegen we bij de Europese Commissie vrijstelling van invoerrechten aan. Ook informeerden we bedrijven die PBM’s wilden invoeren, maar geen ervaring met importeren hadden.
Ook controleerde de Douane of bedrijven bij de uitvoer van PMB’s aan alle voorwaarden voldeden. In maart maakte de Europese Commissie een vergunning voor de uitvoer verplicht. Deze eis ging meteen in. Dit betekende dat de systemen snel moesten worden aangepast. We maakten binnen een paar dagen risicoprofielen, waarmee frauderende bedrijven konden worden opgespoord. In de tussentijd werd de uitvoer voor de zekerheid stilgelegd.
De Douane zorgde er ook voor dat de invoer van medische PBM’s zo soepel mogelijk verliep. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) hield toezicht op de medische kwaliteit, en wij zorgden voor een zo snel en goed mogelijke afhandeling van de douaneprocessen. Bij de niet-medische PBM’s was de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) verantwoordelijk voor het toezicht op de markt. Wij hielden de NVWA op de hoogte van de zendingen, zodat deze snel en gericht in actie kon komen.
Soepeler beleid
Daarnaast deed de Douane van alles om de financiële gevolgen voor bedrijven zo klein mogelijk te houden. We regelden uitstel van betaling van accijns en verbruiksbelastingen. En we informeerden bedrijven over betalingsregelingen voor internationale belastingen. Ook gingen we soepeler om met de eisen voor het aanvragen van een vergunning, en met de termijnen van douaneregelingen. Ook konden bedrijven nu een bezwaarschrift via e-mail aanleveren, in plaats van met de post.
Andere manier van werken
De crisis vroeg ook veel van het aanpassingsvermogen van de douanemedewerkers. Thuiswerken werd voor veel medewerkers de nieuwe norm. En we gingen veel minder fysiek toezicht houden. De controles die nodig waren voor het beschermen van de veiligheid van de burger, gingen natuurlijk wel door. Dat gold ook voor het heffen en innen van belastingen. We letten er ook op dat de handel zo weinig mogelijk werd geremd.
Zodra dat mogelijk was, hebben we de werkzaamheden die tijdelijk stillagen stap voor stap weer ‘opgeschaald’. Doordat de passagiers- en goederenstromen heel anders waren geworden, waren er veel aanpassingen nodig. Zo kregen sommige medewerkers tijdelijk andere taken. Vaak op plekken waar hun hulp juist hard nodig was, zoals bij het werk voor Brexit.
Forra de Jong
Specialistisch adviseur Handhavingsbeleid Douane
"We maakten veel lange dagen, met vaak maar 4 uur slaap"
“We hebben er alles aan gedaan om bedrijven te ondersteunen tijdens de crisis. Zo hebben we onderzocht welke landelijke steunmaatregelen er waren, en welke geschikt waren voor onze klanten. En ook mogelijk, binnen de Europese regelgeving. Dit vroeg om veel afstemming. Tussen aan de ene kant de fiscale specialisten, die weten hoe de regelgeving precies uitpakt voor de Douane. En aan de andere kant de collega’s van de uitvoering, die weten wat wel en niet werkt in de praktijk. En die de regelingen weer communiceren aan onze klanten. En we moesten natuurlijk afstemmen met het ministerie van Financiën, dat de landelijke maatregelen maakt. Ik had hierbij een coördinerende rol.”
“Het Europese douanerecht gaf al ruimte voor onder meer uitstel van betaling voor douanerechten. Onze taak was vooral om bedrijven daar op te wijzen. Onze uitdaging: hoe kunnen we het ze zo makkelijk mogelijk maken? Welke tips kunnen we ze geven? En hoe zorgen we ervoor dat we zo veel mogelijk bedrijven bereiken?”
“De beginmaanden waren een flinke uitdaging. We moesten snel werken en met veel partijen afstemmen. Iets waar ook nog geen proces voor was. Mijn collega’s en ik deden dat allemaal naast ons gewone werk. Dit betekende veel lange dagen, met in de eerste weken vaak maar 4 uur slaap per nacht. Ik werk nog maar 1,5 jaar bij de Douane. Het is me opgevallen hoe betrokken mijn collega’s kunnen zijn. Ze willen echt het beste voor burgers en bedrijven. Dat vind ik bijzonder om te zien.”
Hillary Dragtenstein
Specialistisch adviseur Handhavingsbeleid Douane
"Ik ben er trots op hoe we dit als organisatie hebben opgepakt"
“Aan het begin van de crisis waren er veel te weinig mondkapjes en andere PBM’s. Veel bedrijven hadden door de coronacrisis tijdelijk minder werk. Die wilden graag helpen. Voor sommige bedrijven was het alleen lastig om invoerrechten te betalen, doordat ze minder inkomsten hadden. Zorginstellingen gingen ook zelf op zoek naar PBM’s buiten de Europese Unie. Ze hadden alleen vaak niet voldoende medewerkers voor alle administratie die bij invoer komt kijken.”
“Mijn collega’s en ik wisten dat er in de Europese vrijstellingsverordening een vrijstelling staat voor invoerrechten en invoer-btw in crisissituaties. Deze verordening is, voor zover ik weet, nog nooit gebruikt. Deze regeling leek precies te passen bij deze situatie. De Europese Commissie moest alleen nog toestemming geven voor het gebruik ervan. Nederland heeft deze toestemming aangevraagd, net als andere EU-landen. Samen met collega’s heb ik alle regio’s en marktpartijen laten weten dat deze beslissing eraan kwam. En ervoor gezorgd dat ze wisten wat ze moesten doen.”
“Terwijl we wachtten op het besluit, hebben we de betaling van invoerrechten en btw uitgesteld. Een risico, maar de gezondheid van Nederlanders stond voorop. Gelukkig is de vrijstelling met terugwerkende kracht toegekend. Later ging de aandacht naar testkits en vaccins. Kunnen die ook vrijstelling krijgen? En zo ja, waar moeten ze dan aan voldoen?”
“Ik ben er trots op hoe de Douane dit heeft opgepakt. Deze periode heeft van iedereen veel gevraagd. Ons privéleven stond even op een laag pitje. Ik heb mijn gezin in deze periode, die ook voor hen moeilijk was, te weinig aandacht gegeven. Iedereen heeft de benen uit zijn lijf gerend om ervoor te zorgen dat alles snel en goed geregeld was.”
Stefan Verhagen
Beleidsadviseur douanezaken bij Fenex
"Door de goede samenwerking zijn de gevolgen voor de handel uiteindelijk meegevallen"
“Er bestaat een Overleg Douane Bedrijfsleven, het ODB. In dat overleg vertegenwoordig ik de leden van Fenex: expediteurs. Die worden door bedrijven die importeren en exporteren ingehuurd om voor hen de logistiek te regelen. Waaronder douanezaken. Zo’n 9 op de 10 import- en exportbedrijven werkt met een expediteur.”
“In het begin zorgde corona voor behoorlijk wat paniek in de logistieke sector. Hoe konden bedrijven overeind blijven, als hun inkomsten heel snel daalden? Hoe konden we op tijd leveren, als de grenzen dicht waren? En wat te doen met alle bestellingen die al onderweg waren, maar door lockdowns niet meer konden worden afgeleverd? Veel vragen. In die periode zijn we veel meer met de Douane gaan overleggen.”
“Invoerrechten waren een belangrijk punt voor mijn achterban. De regering besloot om ondernemingen uitstel te geven voor verschillende belastingen, waaronder invoerrechten. Maar: expediteurs schieten deze invoerrechten voor. Zij betalen aan de Douane, en de bedrijven weer aan de expediteurs. Dit betekent dat de expediteur ervoor zou opdraaien, als een bedrijf uitstel krijgt. En misschien wel failliet gaat. Ik heb er daarom voor gepleit dat de opgebouwde schuld ook echt bij een bedrijf komt te liggen als dat bedrijf uitstel wil. Gelukkig begreep de Douane het probleem en waren ze bereid om voor een regeling te zorgen.”
“Ook bij andere zaken dacht de Douane mee met mijn achterban en hun klanten. Zo hoeven ondernemers nu tijdelijk geen boete meer te betalen als goederen niet op tijd een land binnen zijn. En hebben we voor vergunningsaanvragen geen ‘natte’ handtekening meer nodig. Door de goede samenwerking tussen alle ODB-partijen is de schade voor de handel uiteindelijk meegevallen. En konden Nederlanders de meeste dingen al die tijd gewoon blijven kopen.”
Nico Schiettekatte
Liaison ministerie van VWS in Beijing
"Mijn samenwerking met de douane-attaché hier is goud waard"
“Vanuit Beijing zorg ik dat de export van PBM’s vanuit China voldoet aan alle eisen van het RIVM. Hierbij werk ik nauw samen met de douane-attaché in Beijing. Ik ben in december 2020 begonnen en het was meteen ‘hit-and-run’. Eind december waren er in Nederland onverwacht te weinig filtertips. Die zijn nodig voor coronatests. We hebben toen heel snel gezorgd voor een heel grote levering uit China. Op 31 december was ik om 21.00 nog bezig met het zekerstellen van de levering, zodat het testen in Nederland gewoon kon doorgaan. Dat dit toen is gelukt, gaf mijn glas champagne extra glans.”
“Bij dit werk zijn goede relaties heel belangrijk. Vooral nu we door corona veel spoedopdrachten hebben. En we niet het enige land zijn dat medische middelen uit China wil. Dankzij onze goede contacten met de Chinese autoriteiten verloopt alles soepeler en sneller: van het vinden van gecertificeerde fabrikanten tot het verschepen. Het helpt ook enorm dat ik op dezelfde gang zit als de douane-attaché. Samen hebben we veel expertise in huis. En omdat we zo bij elkaar naar binnen kunnen lopen, wisselen we veel kennis uit. Die samenwerking is goud waard.”
“Ook hebben we gewoon heel hard gewerkt. Als hier in Beijing de dag eindigt, begint die in Nederland. De Nederlandse werkdag plak ik er vaak aan vast. Er gebeurt nu zo veel, veel dringende gevallen waarvoor snelle afstemming nodig is. Anders loop je meteen 7 uur achter. Maar: het is dankbaar werk. Ondanks de afstand van 8.000 kilometer en het tijdsverschil voelt Nederland heel dichtbij. Het geeft veel voldoening dat ik met iedereen van VWS en de Douane heb kunnen bijdragen aan de bescherming van mensen in Nederland.”
