Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) maakt en houdt Nederland bereikbaar voor iedereen. Op de weg, op het water en in de lucht. Ook digitaal moet het ministerie voor iedereen toegankelijk zijn. Dat vinden wij als inclusieve organisatie belangrijk en is een wettelijke verplichting voor overheidsorganisaties. ‘Daarbij hebben alle medewerkers van IenW een belangrijke rol,’ zegt projectleider Grip op Digitale Toegankelijkheid Job Pantjes. ‘Het toegankelijk maken van je informatie moet in ieders basishouding zitten. Dat vraagt om een cultuurverandering.’
In 2018 is het Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid vastgesteld. Hiermee zijn alle overheidsinstanties verplicht om hun websites, apps én de documenten daarop digitaal toegankelijk te maken. Mensen met een visuele, auditieve, fysieke of cognitieve functiebeperking moeten net als ieder ander kunnen deelnemen aan het democratisch proces. Het gaat bijvoorbeeld om blinde mensen die gebruikmaken van voorlees- en spraaksoftware, mensen die door een lichamelijke beperking geen muis kunnen bedienen, maar ook mensen die kleurenblind of dyslectisch zijn.
In totaal is dat zo’n 20 tot 25% van de Nederlanders. Job: ‘Ons projectteam ondersteunt de bestuurskern van IenW bij het verbeteren van de toegankelijkheid van websites, apps en documenten. Het is een dankbaar en uitdagend onderwerp om een bijdrage aan te leveren.’ Het ministerie heeft een flinke hoeveelheid websites, apps en documenten. PDF’s alleen al zijn ‘een toegankelijkheidsvraagstuk op zich,’ zegt Job.
Onderdeel van ons DNA
'Het is geen kwestie van in één keer alles aanpassen,’ zegt communicatieadviseur Carly Staats. ‘Bij elk nieuw stukje content dat gepubliceerd wordt – of het nu een document is, een afbeelding of een video – moet aan de digitale toegankelijkheid gedacht worden. Dat moet onderdeel worden van ons DNA. Tegelijkertijd werken we aan het aanpassen van onze systemen en processen én aan de bewustwording en kennis van alle collega’s. Het gaat om een cultuuromslag waarin iedereen een rol heeft. Het is helaas niet zo dat er een afvinklijstje met tien punten bestaat dat op elke situatie van toepassing is, en dat je informatie volledig toegankelijk is wanneer je die punten hebt afgevinkt. Er zijn mitsen en maren en elke situatie kan net weer een beetje anders zijn. Daarom zeggen wij dat elke medewerker een bepaalde basiskennis nodig heeft. Daarmee verbeter je je digitale vaardigheid en wordt je werk direct toegankelijker.’
‘Met kleine stapjes kan je al veel betekenen,’ vult Job aan. ‘We vinden het normaal om een memo of beslisnota te checken op spelling. Dit kan ook voor toegankelijkheid, want in Word zit bijvoorbeeld een toegankelijkheidscontole. Daar los je zeker niet alles mee op. Maar het zou al winst zijn als iedereen erover nadenkt.’
Integraal advies voor efficiënte ondersteuning
Om de collega’s vanaf het begin te ondersteunen bij het toegankelijker maken van (nieuwe) websites is in 2022 het Webloket voor websites en apps ingericht. Implementatie-adviseur Jan Pieter Helmholt is hier nauw bij betrokken: ‘Vanuit het Webloket nemen we website-eigenaren stap voor stap mee in wat er nodig is om aan beleid, wet- en regelgeving te voldoen. Dat gaat niet alleen om digitale toegankelijkheid, maar ook om bijvoorbeeld cybersecurity en het toepassen van de rijkshuisstijl. We werken met een afdelingsoverstijgend webexpertiseteam, waarin collega’s van communicatie, beveiliging & privacy, webarchivering en ons projectteam Grip op Digitale Toegankelijkheid samen advies geven.’
Iedereen moet kunnen deelnemen aan het democratisch proces
Jan Pieter richt zich daarbij vooral op advies over de toegankelijkheid. ‘Ik help bijvoorbeeld met het aanvragen van een toegankelijkheidstoets en het invullen van de toegankelijkheidsverklaring. Wanneer een website is voorzien van een verklaring, voldoet deze aan de wettelijke eis. In zo’n verklaring geef je aan in hoeverre de website voldoet aan de toegankelijkheidseisen en welke maatregelen nog nodig zijn. Die eisen liggen vast in de internationale standaard genaamd Web Content Accessibility Guidelines (WCAG). Sommige eisen hebben betrekking op de techniek, sommige op de content en weer andere op zowel techniek als content. Het kan dus zijn dat je al aan de wettelijke eis voldoet omdat je een toegankelijkheidsverklaring hebt gepubliceerd, maar dat je nog werk moet verzetten om je website daadwerkelijk toegankelijk te maken voor mensen met een functiebeperking.’
Zelf ervaren
Voor iemand zonder functiebeperkingen is het lastig om zich voor te stellen waar je allemaal rekening mee moet houden. Wanneer je zelf alle kleuren kunt zien, houd je bij het maken van bijvoorbeeld een grafiek of Excel-overzicht meestal niet automatisch rekening met iemand die kleurenblind is. Maar wanneer je belangrijke informatie overbrengt met alleen kleur, is dat voor die persoon dus niet toegankelijk. ‘Vaak zorgen mensen zonder beperking onbewust voor onnodige drempels,’ aldus Job. ‘Hulpsoftware voor mensen met een beperking kan dat aan het licht brengen, maar natuurlijk ook de ervaring van IenW’ers met diverse functiebeperkingen die dit met ons delen. Het toegankelijk maken van informatie doen we niet alleen voor de buitenwereld, maar ook voor onze collega’s.’
Tijdens speciaal georganiseerde bewustwordingssessies kan iedereen voor even ervaren hoe het is als je met een functiebeperking werkt in een grotendeels digitale wereld. Carly: ‘Nadat we het hebben laten zien en beleven, horen we van niemand dat ze het een onbelangrijk thema vinden. Iedereen is voor inclusiviteit. Hoe je het vervolgens in je werk gaat toepassen, is de volgende stap. Maar die bewustwordingssessies brengen veel teweeg.’
Voor die volgende stap is de community Onbeperkt Toegankelijk opgezet, met uitleg over hoe IenW’ers toegankelijkheid in hun werk kunnen toepassen. Carly: ‘Iedereen is medeverantwoordelijk voor het toegankelijk maken van IenW en het toegankelijk maken van ons werk. Kom dus naar de community, want daar delen we informatie, kun je vragen stellen en ervaringen uitwisselen.’
Vervolgstappen in 2023
‘Dit jaar staat in het teken van nog meer grip krijgen, kennisopbouw en structurele borging,’ vertelt Job. ‘Net als bijvoorbeeld de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), gaat digitale toegankelijkheid niet meer verdwijnen. We zorgen daarom in 2023 dat de nodige processen in de organisatie zijn ingericht of aangepast. Ook moeten we de kennis en expertise over dit onderwerp goed borgen. Om dat voor elkaar te krijgen, krijgt het webexpertiseteam (team van adviseurs achter het Webloket) een vaste plek in de organisatie. Het belangrijkste is dat de vrijblijvendheid eraf gaat en iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt en ermee aan de slag gaat.’
Hoe is digitale toegankelijkheid verbonden aan het Kompas?
IenW is met de fysieke en digitale leefomgeving verbonden en stelt de burger centraal. Dat kan alleen als we digitaal toegankelijk zijn. Werken aan digitale toegankelijkheid betekent werken aan een inclusief ministerie waar iedereen mee mag en kan doen. Het projectteam Grip op Digitale Toegankelijkheid draagt bij aan drie hoofdlijnen van het Kompas: We zoeken de samenwerking met organisatieonderdelen en ministeries, we werken afdelingsoverstijgend – bijvoorbeeld in het webexpertiseteam – en zetten de goede stappen in het verbeteren van de toegankelijkheid van onze informatie. Onze voortgang maken we inzichtelijk met een dashboard en door middel van het Webloket voor websites en apps. Centraal in de ontwikkelagenda van de beleidskern staat de lerende organisatie. Digitale toegankelijkheid is bij uitstek een onderwerp waar we samen stap voor stap leren. Samen maken we IenW toegankelijk voor iedereen.
