Verduurzaming JenV: minder, slimmer en groener

Kees-Jan Snoei, programmamanager Verduurzaming JenV, en Bas Claassen, procesmanager Verduurzaming JenV, winden er geen doekjes om: de urgentie is groot. Bas: “De opwarming van de aarde neemt exponentieel toe en brengt ons voortbestaan serieus in gevaar. Bij een opwarming van meer dan twee graden is mogelijk het kantelpunt al bereikt. Dan heeft de aarde 'ons niet meer nodig' om op te warmen maar doet zij dat zelf. Denk bijvoorbeeld aan het verdwijnen van de permafrost in Siberië, de steeds extremere bosbranden en het verdwijnen van ijs op de Noordpool. Dit alles zal een versnellend effect hebben op de opwarming, waar wij dan nog maar weinig invloed op zullen hebben. Kortom, we moeten nú handelen.” Kees-Jan: “Het Rijk – en daarmee ook JenV - heeft zich dan ook verbonden aan het Klimaatakkoord; de daarin neergelegde doelstellingen zijn inmiddels verder aangescherpt. Ambitieuze doelstellingen, maar haalbaar als we daar nu - met commitment van onze bestuurders - mee aan de slag gaan.”

Gezamenlijke aanpak

Kees-Jan vervolgt: “Als ministerie – alle taakorganisaties meegerekend- zijn we verantwoordelijk voor 0,3 procent van de uitstoot van Nederland. Dat lijkt misschien weinig, maar het is vergelijkbaar met de uitstoot van de gemeente Haarlem, een stad met ruim 160.000 inwoners. We kunnen dan ook echt een verschil maken. Onder de paraplu van het Programma Verduurzaming willen we daarbij een goede samenwerking tussen de JenV-organisaties faciliteren, het terugdringen van de CO2-uitstoot op een eenduidige manier aanpakken en bestuurlijke dilemma’s gezamenlijk oppakken. Samen zijn we beter in positie.”

Ecologische voetafdruk

“In dat licht hebben we vorig jaar onze Ecologische Voetafdruk gemaakt, een nulmeting waarin we per taakorganisatie aan de hand van een aantal categorieën –huisvesting, vervoer, voedsel en dranken, et cetera – hebben vastgesteld hoe groot de CO2-uitstoot is”, vertelt Bas. “Hiermee hebben we een instrument in handen om gericht maatregelen te nemen om de uitstoot te verminderen. Op vastgoed en vervoer is de grootste winst te behalen. Maar er zijn daarnaast ook specifieke thema’s waar organisaties veel kunnen bereiken. Zo heeft het Bestuursdepartement stappen te zetten in het terugdringen van het vliegverkeer, is bij de politie het drugsafval een specifiek thema, kan DJI winst behalen op het voedselaanbod - zie ook kader, red. - en de rechtspraak bij het terugdringen van papierverbruik. Het is aan de taakorganisaties zelf om aan de hand van hun eigen voetafdruk effectieve maatregelen te nemen. Ons vertrekpunt is daarbij ‘minder, slimmer en groener’. Kunnen we bijvoorbeeld minder vliegen? Zijn er slimme verbeteringen mogelijk in werkprocessen? Is overstappen op een groen alternatief een optie? De  visie op de verduurzaming van JenV gaat daar verder op in.”

Drie sporen

Kees-Jan: “We werken daarbij langs drie sporen. Het eerste spoor is het borgen van verduurzaming in de hele organisatie, onder andere via de zogenoemde CO2-prestatieladder. Hiermee stimuleren we organisaties hun eigen energieverbruik en CO2-uitstoot te kennen en te monitoren. De tweede lijn is dat we korte en behapbare sprints willen maken; we gaan agile met kleine brokjes aan de slag. Zo houden we het overzichtelijk en voorkomen we dat we te lang stilstaan bij een thema en ondertussen worden ingehaald door nieuwe technieken. Het derde spoor is communicatie: we willen in een netwerk ervaringen uitwisselen en kennis delen zodat niet iedere organisatie opnieuw het wiel hoeft uit te vinden.”

Korte termijn

Sommige verduurzamingsmaatregelen die op korte termijn kunnen worden genomen hoeven niet veel te kosten en leveren meteen al veel op. Bas: “Denk aan het terugdringen van het vliegverkeer, dat levert zelfs geld op. Andere maatregelen vragen om een flinke investering - zoals het vervangen van het wagenpark van de politie - en leveren pas op termijn besparingen op. Behalve in concrete maatregelen, moeten we op korte termijn ook investeren in kennis en capaciteit: we hebben over de volle breedte van JenV meer mensen nodig om verduurzaming te implementeren.“  

Lange termijn

Bas: “Op de langere termijn is de ambitie natuurlijk het behalen van de klimaatdoelen; we blijven monitoren hoe we daar vorderingen in maken en sturen bij waar nodig. Maar net zo belangrijk is de bewustwording van onze collega’s: als in 2030 acht van de tien JenV’ers in hun dagelijks leven en werk duurzaam denken en handelen, zijn we een heel eind. Dat kan om simpele dingen gaan, zoals een eigen koffiebeker meenemen in plaats van er elke dag vijf weggooien. Als je bedenkt dat onze organisatie zo’n 120.000 medewerkers telt, kun je wel uitrekenen wat dat kan opleveren. Wat ik daarmee wil zeggen: kijk wat je zelf kunt doen, ook al zijn het maar kleine stapjes.”

Justitiedoelen

“We richten ons nu dan wel op het verminderen van de CO2-uitstoot, maar verduurzaming is meer dan dat”, besluit Kees-Jan. “Zoals in de Sustainable Development Goals (SDG) van de Verenigde Naties tot uitdrukking komt, gaat duurzame ontwikkeling ook over onder andere biodiversiteit, land- en watergebruik, gelijke kansen, veiligheid en rechtvaardigheid. En zo hangt verduurzaming dus ook samen met onze justitiedoelen: samen werken aan een veilige en rechtvaardige wereld.”