De verliezen in de Nederlandse voedselketen nemen af, maar verdere actie is nodig. Dat constateert het ministerie van LNV, zowel op nationaal als internationaal niveau. Tegengaan van voedselverspilling staat hoog op de prioriteitenlijst van het ministerie. Monitoring, consumentencampagnes en aanpassing van regelgeving zijn belangrijke actielijnen.
Tegengaan van verliezen in de voedselketen is een internationaal thema waar steeds meer aandacht voor komt. Deze Agrospecial belicht maatregelen die hier en in andere landen worden genomen. Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen zijn hier geregeld bij betrokken. Het landbouwattachenetwerk speelt een bemiddelende rol.
Uitgangspunt van alle activiteiten die LNV onderneemt tegen verliezen in de voedselketen is Sustainable Development Goal 12.3 van de VN, zegt Melody Baeriswyl, beleidsmedewerker Duurzaam Voedsel op het ministerie. “Aan dat doel heeft Nederland zich gecommitteerd en dus gaan we aan de slag. Sterker nog, wij willen dat Nederland koploper wordt in de mondiale strijd tegen voedselverliezen.”
Meer samenwerken
Einddoel van SDG 12.3 is halvering van verliezen in de keten, van grond tot mond, in de periode 2015 – 2030. Om dat doel te halen, moet er veel gebeuren, zegt Baeriswyl, zeker ook in Nederland. “Uit monitoring blijkt dat in een aantal schakels stappen vooruit worden gezet. Het thema staat op de agenda. Niet alleen bij de overheid, maar ook bij het bedrijfsleven. Partijen gaan steeds meer samenwerken. De stichting Samen tegen Voedselverspilling is daarvan een mooi voorbeeld. Daar is LNV trouwens een van de dragende partners van.”
Milieu en klimaat
Tegengaan van voedselverspilling heeft enorme effecten, op allerlei terreinen. “Om voedsel te produceren zijn grondstoffen nodig, energie en water, er komen klimaatgassen vrij. Voedselverspilling heeft dus niet alleen effect op de voedselzekerheid in de wereld, maar ook op het milieu en het klimaat. Dat besef begint door te dringen. Zeker in Nederland.”
Monitoring van de verliezen is bij LNV een van de belangrijkste actielijnen. Uit de cijfers blijkt onder meer dat de verspilling bij consumenten thuis sinds 2010 met 29% is gedaald. In de periode 2016 – 2019 ging het verlies met 7 kilo omlaag naar 34 kilo per persoon per jaar.
'Supermarkten doen het goed, blijkt uit de cijfers. Maar het kan nog beter'
Nulmeting supermarkten
De grote supermarktketens Albert Heijn, Aldi, Jumbo, Lidl en PLUS hebben samen met het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, WUR en LNV onder de vlag van stichting Samen tegen Verspilling de verliezen in de retail in kaart gebracht. Uit deze Zelfmonitoring Voedselverspilling blijkt dat van al het voedsel dat in Nederlandse supermarkten wordt aangeboden gemiddeld 98,3% wordt verkocht. Dat wil dus zeggen dat 1,7% van het voedsel niet bij de consument terechtkomt. Na deze nulmeting gaan de supermarkten hun verliezen jaarlijks rapporteren.
Gericht actie ondernemen
Baeriswyl: “Nederland is het eerste land in de wereld dat dit inzicht nu heeft. Betrouwbare data zijn cruciaal, want nu weten de supermarkten waar de verliezen precies plaatsvinden. Bij brood en banket is dat 7,7%, bij zuivel 1,4%. Supermarkten doen het goed, blijkt uit de cijfers. Maar het kan nog beter. Ze kunnen nu gericht actie ondernemen.”
Sectorspecifieke monitors
LNV wil deze monitoring komende jaren ook uitrollen in andere segmenten van de voedselketen, te beginnen met vlees, zuivel en brood. “Dan zal blijken waar de grootste lekken zitten. Op basis van de uitkomsten van deze sectorspecifieke monitors gaan we het gesprek aan met het bedrijfsleven. Ook over de wijze waarop LNV maatregelen kan faciliteren.”
Het ministerie heeft de ervaring dat bedrijven goed aanspreekbaar zijn. “Terugdringen van voedselverliezen is niet alleen goed voor het maatschappelijk draagvlak, maar is voor bedrijven ook een business case. Uit onderzoek blijkt dat een investering van €1 euro onder de streep €14 oplevert. Dat motiveert enorm.”
Publiekscampagne
Terug naar de consument. In de huishoudens neemt de verspilling echt af. Baeriswyl gaat ervan uit dat de publiekscampagne die door het ministerie afgelopen jaren is uitgevoerd hieraan heeft bijgedragen. Gedragsverandering bij consumenten is een van de actielijnen van het ministerie. Bij de doelgroepgerichte communicatie is gebruikgemaakt van zowel de traditionele als sociale media. En misschien nog belangrijker, via de campagne zijn praktische hulpmiddelen aangeboden, zoals het eetmaatje (precies afmeten van bijvoorbeeld rijst), koelkast- en vriezerstickers. Meer dan 1 miljoen van deze tools zijn uitgedeeld onder consumenten. “De campagne is succesvol, althans onder een deel van de consumenten, maar we stoppen de campagne niet. Herhaling geeft de boodschap extra kracht.”
Wetgeving aanpassen
LNV heeft inmiddels samen met bedrijven, maatschappelijke organisaties en wetenschappers een inventarisatie gemaakt van de wettelijke belemmeringen bij het tegengaan van voedselverspilling. Er is vervolgens een top-10 gemaakt van de meest kansrijke mogelijkheden om regels te veranderen. Hoog op die lijst staat aanpassing van het Europese landbouwbeleid zodat productie en consumptie meer in balans komen. Minder overschot leidt tot minder verspilling, is de gedachte.
Aanpassing van de Europese regels over het gebruik van rest- en zijstromen uit de voedingsketen in diervoeding staat ook in de top-10. Baeriswyl: “Natuurlijk staat gezondheid van mens en dier voorop. Maar waar geen gezondheidsrisico’s zijn, kunnen belemmerende regels beter worden geschrapt. Vanuit het ministerie ondernemen we actie om dit voor elkaar te krijgen.”
VN-top over duurzame voedselsystemen
In het najaar van 2021 vindt de United Nations Food Systems Summit plaats. Dat gebeurt op initiatief van Secretaris-Generaal António Guterres van de VN. Kerndoel is om vooruitgang te boeken op de Sustainable Development Goals. Verduurzaming van voedselsystemen is hierbij een belangrijke randvoorwaarde. Vermindering van verliezen in de voedselketen staat hoog op de agenda.
Voor de Nederlandse overheid is de Food Systems Summit een belangrijke wereldtop. In de voorbereiding is een nationale dialoog gevoerd met stakeholders uit de Nederlandse voedselketen. Nederlandse deelnemers brengen de uitkomsten van de dialoog naar voren op de VN-summit.
Verschillende ministeries waaronder LNV zijn bij de voorbereiding van de VN-top betrokken. Dat geldt ook voor directeur Toine Timmermans van Samen tegen Voedselverspilling en Louise Fresco van de WUR.
