De Europese Unie gaat op weg naar klimaatbestendige en veerkrachtige voedselsystemen. Daar hoort een robuuste natuur bij. De ‘Van boer tot bord’-strategie en de EU-Biodiversiteitsstrategie zijn twee kanten van dezelfde medaille. Deze strategieën bieden kansen aan boeren.
De landbouwsector draagt niet alleen bij aan klimaatverandering, maar ondervindt er ook de gevolgen van, evenals de natuur. De gevolgen van klimaatverandering in landbouw en natuur worden in een rap tempo voelbaar. Denk aan de droogte en hitte in grote delen van Europa afgelopen zomer.
Voedselzekerheid
Klimaatbestendige, veerkrachtige voedselsystemen en robuuste natuur zijn essentieel voor de voedselzekerheid op langere termijn. Tegelijkertijd zien we dat door de huidige geopolitieke en energiecrises de transitie naar veerkrachtige voedselsystemen onder druk staat ten faveure van verhoging van de voedselproductiviteit nu. Echter, de kosten van nietsdoen nu wegen niet op tegen de werkelijke en maatschappelijke kosten op langere termijn.
Transitie naar klimaatneutraliteit
In december 2019 presenteerde de Europese Commissie (hierna: de Commissie) de Europese Green Deal, een blauwdruk voor een transitie naar klimaatneutraliteit in 2050. Het gaat om meer dan alleen het terugdringen van broeikasgasemissies. Het gaat ook om duurzame groei zonder uitputting van grondstoffen, inclusief natuurlijke hulpbronnen als lucht, bodem, water en biodiversiteit. En om het verbeteren van de gezondheid en levenskwaliteit van mensen.
Klimaatbestendige voedselsystemen
Duurzame, klimaatbestendige en veerkrachtige voedselsystemen zijn integraal onderdeel van de Europese Green Deal, evenals natuurbescherming en het keren van de degradatie van ecosystemen. Het eerste kan niet los gezien worden van het tweede. Immers, veerkrachtige voedselsystemen kunnen niet zonder robuuste biodiversiteit en ecosystemen.
“The coronavirus crisis has shown how vulnerable we all are, and how important it is to restore the balance between human activity and nature. At the heart of the Green Deal the Biodiversity and Farm to Fork strategies point to a new and better balance of nature, food systems and biodiversity; to protect our people’s health and well-being, and at the same time to increase the EU’s competitiveness and resilience. These strategies are a crucial part of the great transition we are embarking upon.”
Frans Timmermans, Executive Vice-President of the European Commission
Op natuur gebaseerde oplossingen
Om de mondiale klimaatverandering en voedselzekerheid aan te pakken, besloot de Raad van Ministers van de Europese Unie in 2019 om meer op de natuur gebaseerde oplossingen toe te passen ter behoud, herstel en duurzaam gebruik van de biodiversiteit. De Raad stelde dat biodiversiteit geïntegreerd moest worden in alle betreffende beleidsmaatregelen van de EU, waaronder het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB).
Twee kanten van dezelfde medaille
In juni 2020 presenteerde de Commissie gelijktijdig de ‘Van boer tot bord’-strategie en de EU Biodiversiteitsstrategie voor 2030. Hiermee gaf de Commissie een krachtig signaal af dat robuuste natuur en veerkrachtige voedselsystemen twee kanten van dezelfde medaille zijn. De ambities reiken verder dan de EU-grenzen. De daaruit voortvloeiende ambitieuze doelstellingen vormen tevens de EU-inzet in de komende 15e vergadering van de Conferentie van de Partijen bij het Verdrag inzake Biodiversiteit als ook in de 27e VN Klimaatconferentie.
Uw mening telt!
Als burger of bedrijf kunt u uw mening geven, niet alleen over openbare raadpleging over nieuw EU-beleid, maar ook door het geven van feedback over bestaande wetgeving.
Biodiversiteitsstrategie
Het in juni 2022 gepresenteerde wetsvoorstel voor natuurherstel vormt de kern van de EU 2030 Biodiversiteitsstrategie. Het voorstel moet in nauwe samenhang bezien worden met het gelijktijdig gepresenteerde voorstel voor het gebruik van duurzame gewasbeschermingsmiddelen (zie verder).
Waar gaat het wetsvoorstel over? Het beoogt bij te dragen aan een doorlopend en bestendig herstel van ecosystemen, habitattypen en soorten in de EU. Of het nu gaat om land- kust- en zoetwaterecosystemen, mariene-, stedelijke of landbouwecosystemen of om rivieren en uiterwaarden. Daarnaast moet het bijdragen aan het bereiken van de EU-doelstellingen op het gebied van klimaatmitigatie en -adaptatie.
Voorraad organische koolstof
Concreet voor landbouwecosystemen betekent dit het vergroten van de populaties graslandvlinders en landbouwvogels, de voorraad organische koolstof in de minerale bodems van akkerland en het aandeel landbouwgrond met een grote diversiteit aan landschapskenmerken, en het herstel van drooggelegde veengebieden in agrarisch gebruik. Daarnaast moet in 2030 de achteruitgang in de populatie van bestuivers gekeerd zijn in een groei.
Gezonde bodems
Gezonde bodems zijn evenzeer van belang om biodiversiteitsverlies tegen te gaan, voor klimaatmitigatie en -adaptatie, en onontbeerlijk voor voedselproductie. Daarom heeft de Commissie, in aanvulling op de natuurherstelwet, de EU-bodemstrategie voor 2030 opgesteld. De verwachting is dat de Commissie in het tweede kwartaal van 2023 met een bodemgezondheidswetsvoorstel komt om met concrete acties in 2050 gezonde bodems te kunnen realiseren.
Ontbossingsvrije producten
Ook ontbossing draagt bij aan biodiversiteitsverlies. Daarom onderhandelen de Raad en het Europees Parlement over een wetsvoorstel om paal en perk te stellen aan het op de markt brengen van producten die geassocieerd worden met ontbossing zoals palmolie, rundvlees, soja, koffie en cacao.
‘Van boer tot bord’-strategie
De ‘Van boer tot bord’-strategie beoogt een bijdrage te leveren aan de productie van gezonde, betaalbare en duurzame voeding, klimaatverandering, milieubescherming en behoud van biodiversiteit, als ook een redelijke vergoeding voor actoren in de voedselketen. In doelen vertaald:
- Het met 50 procent terugbrengen van het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen. In juni 2022 heeft de Commissie een wetgevingsvoorstel gedaan voor het duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Het voorstel wordt nu besproken in de Raad en het Europees Parlement.
- Het nutriëntenverlies terugbrengen met minimaal 5 procent zonder de bodemvruchtbaarheid aan te tasten, en het gebruik van kunstmest in 2030 met 20 procent. De Commissie komt binnenkort met een actieplan voor het geïntegreerde beheer van nutriënten.
- Het met 50 procent terugbrengen van de verkoop van antibiotica voor landbouwhuisdieren en in aquacultuur via de implementatie van de Verordening diergeneesmiddelen (2019) en gemediceerde diervoerders (2019).
- Uitbreiding van het areaal biologische landbouw tot 25 procent van de totale landbouwoppervlakte. Om dit mogelijk te maken heeft de Commissie een Actieplan Biologische Landbouw opgesteld.
Daarnaast komt de Commissie komend jaar nog met wetgevingsvoorstellen voor onder meer een kader duurzame voedselsystemen, genomische technieken voor planten en een herziening van de dierenwelzijnswetgeving. Ook komt de Commissie met voorstellen om de consument te verleiden duurzaam te consumeren en met een aanpak om voedselverspilling tegen te gaan.
Hoe wordt de boer er beter van?
Door landbouwsystemen veerkrachtiger te maken tegen negatieve effecten van klimaat en plant- en dierziekten, is de productiviteit stabieler met minder productieverlies. Verder kan een boer door slimmer gebruik de kosten besparen voor inputs zoals gewasbeschermingsmiddelen en medicijnen. Bovendien zijn er ook kansen, bijvoorbeeld productie van alternatieve eiwitten, verwaarding van reststromen en koolstoflandbouw. Kansen die direct of indirect bijdragen aan klimaatmitigatie en -adaptatie en robuuste natuur. En dus aan veerkrachtige voedselsystemen.
Contact
Landbouwteam bij de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de Europese Unie
E-mail: bre-lnv@minbuza.nl
November 2022
