‘Lat ligt op duurzame hoogte’

Armoedebestrijding is niet van vandaag of gisteren. Hulp voor de armen is er door de eeuwen altijd wel geweest. Maar het veelkoppig monster dat armoede heet, blijkt lastig uit te roeien.

Met het ‘Actieprogramma Dak- en Thuisloze Jongeren 2019 – 2021’ slaat staatssecretaris Paul Blokhuis nieuwe piketpalen. De pilot van het ‘Actieprogramma’ die in veertien gemeenten is opgestart, streeft ernaar om dak- en thuisloze jongeren binnen drie maanden een blijvende woonplek te geven.

In die veertien gemeenten moet het percentage dak- en thuisloze jongeren eind 2021 op 0% liggen. Dat is ambitieus!

“De veertien gemeenten hebben zich gecommitteerd aan het ‘Actieprogramma’ en zijn financieel en inhoudelijk verantwoordelijk voor de doelstellingen. Wel steunt het Rijk alle gemeenten met 200 miljoen euro extra voor begeleiding en opvang. Gezamenlijk streven we ernaar dat de dak- en thuisloze jongeren één aanspreekpunt krijgen: een jongeren-regisseur die de jongeren van begin tot eind bij de hand neemt. En dus meehelpt bij het zoeken naar een woonplek. Die connectie, tussen de regisseur en de jongere, is heel erg essentieel. Een strakke begeleiding is nodig om snel een eigen woonplek te vinden.”

Maar is dit ambitieuze plan ook reëel?

“Het is zeker ambitieus. Gemeenten worden er misschien ook wel zenuwachtig van, maar een goede stoot adrenaline is niet verkeerd. Iedere gemeente heeft een door VWS gefinancierde projectleider voor het halen van de doelstellingen. De lat ligt hoog, maar hij ligt wel op duurzame hoogte. Het is niet alleen de bedoeling dat we op 31 december 2021 kunnen zeggen: ‘Yes, we zitten op 0%.’ We moeten ons denk- en handelingspatroon omzetten. Namelijk dat mensen die dak- of thuisloos raken niet langer dan drie maanden in de opvang zitten. En natuurlijk is het nog veel beter als we voorkomen dat ze dak- en thuisloos worden.”

Dak- en thuisloosheid is vaak gekoppeld aan armoede. Is dit veelkoppig monster wel te verslaan?

“Armoede is hardnekkig. En blijkt vaak van generatie op generatie te worden doorgegeven. Het is moeilijk om uit die vicieuze cirkel te ontsnappen, lees Het pauperparadijs van Suzanna Jansen waarin zij haar familiegeschiedenis beschrijft. Maar het Nederlandse stelsel is er wel op ingericht om armoede tegen te gaan, alleen moet de praktijk ook meewerken.”

Heb je daar een voorbeeld van?

“Mensen met een laag inkomen hebben de neiging tot het kopen van  ongezond en goedkoop voedsel. Wat tot allerlei gezondheidsproblemen leidt. Nederlanders besteden dagelijks gemiddeld 6,50 euro aan voeding, dat over het algemeen niet erg gezond is.  Terwijl uit de Schijf van Vijf blijkt dat gezonde dagelijkse voeding maar rond de 6 euro hoeft te kosten. Het gaat dus ook om bewustwording. In het Preventieakkoord dat VWS vorig jaar heeft gepresenteerd ligt de nadruk op het makkelijker maken van die ‘gezonde keuzes’.”

Jeugdhulp- en welzijnswerkers geven als ‘kritiek’ dat de ambtenaren met wie zij samenwerken geneigd zijn tot ‘systeemdenken’...

“Daar kan ik mij niet in vinden. De ambtenaren van VWS hebben echt goed tussen de oren zitten hoe het is om van ‘binnen naar buiten’ en omgekeerd te denken. Ik wil ze juist een pluim geven voor de toenemende inzet die zij tonen om met hun voeten in de klei te staan. Ze weten echt wel wat er – op alle niveaus – speelt en leeft in de Nederlandse samenleving.”

Sta je zelf ook nog vaak genoeg met de voeten in de spreekwoordelijke klei?

“Bij alle projecten die er de laatste jaren zijn opgezet, probeer ik altijd in gesprek te gaan met de mensen die ermee te maken krijgen. Bij het Actieprogramma Dak- en thuisloze jongeren is dat een “panel” van jongeren die ervaring hebben met dak- en thuisloosheid. Ik merk dat zij het wel tof vinden om mij van tips te voorzien en het prettig vinden om gehoord te worden. Grappig is dat zij weinig verlegenheid kennen om kritisch te spiegelen en geen terughoudendheid hebben om beleidsmatig op landelijk niveau mee te denken.”

Ben je niet bang dat jouw erfenis na de verkiezingen in maart volgend jaar verloren gaat?

“Vooropgesteld: ik blijf nog jaren op deze plek zitten. Maar even serieus: Ik heb een beleid uitgezet dat dusdanig is geborgd dat het niet van één persoon afhankelijk is. Er is volop commitment van alle partijen aan het uitgezette beleid. Binnen en buiten het ministerie.”

Heeft de coronacrisis invloed gehad op de armoedebestrijding?

“Een belangrijke oorzaak van dak- en thuisloosheid, is woninguitzetting door betalingsachterstanden. Naar aanleiding van de coronacrisis heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken deze maatregel opgeschort. Dus in die zin heeft de coronacrisis voor een positieve wending gezorgd. Tegelijk heeft onze VWS-minister Tamara van Ark, toen nog staatssecretaris van SZW, ervoor gezorgd dat de vrijblijvendheid van woningcorporaties en gemeenten tot een minimum wordt beperkt. Zij moeten bij betalingsachterstanden nu eerst een schuldsaneringsplan overleggen met de bewoners voordat zij overgaan tot woninguitzetting. Ook de bewoners zelf worden geprikkeld en begeleid bij het terugdringen van hun schulden.”

Ook eenzaamheid is onderdeel van hetzelfde veelkoppig monster, ook hier heeft de coronacrisis huisgehouden. Kan een ministerie hierin van betekenis zijn?

“Op verschillende manieren. Voor wat betreft mijn portefeuille: binnen de maatschappelijke diensttijd zijn afgelopen maanden meer dan vijftig projecten ontwikkeld, speciaal gericht op het omzien naar andere mensen in coronatijd. Dit moet geen geïnstitutionaliseerde opdracht worden, maar met de maatschappelijke diensttijd zien we wel dat jongeren in contact komen met eenzame ouderen. Hopelijk blijft het voor de jongeren ook na de coronatijd vanzelfsprekend om verbinding te zoeken met mensen van twee generaties ouder. Mensen zijn sociale wezens. Dat is niet leeftijdsgebonden.”