Tekst Aline Bos
Foto Arenda Oomen
Covid-19 is de ‘koude fase’ ingegaan. VWS past zich daarop aan, met de oprichting van de beleidsdirectie Infectieziektebeleid (IZB). Kwartiermaker Henk Soorsma laat weten dat heel veel directies binnen VWS iets gaan merken van IZB. "Vooral als we onverhoopt opnieuw aanbelanden in een ‘warme fase’: een uitbraak van een infectieziekte."
‘Kwartiermaken is een militaire term; je gaat vooruit op missie’
De directie IZB is een samenvoeging van de drie programmadirecties Covid-19, de programmadirectie Pandemische Paraatheid en de afdeling vaccinatie en infectieziekten van de directie Publieke Gezondheid (ca. 90 fte). Per 1 juni gaat de directie van start. De voorbereidingen zijn in volle gang, met kwartiermaker Henk Soorsma aan het roer van de directie in wording. "Kwartiermaken is een militaire term. Je gaat vooruit op missie en brengt het basiskamp op orde. Voor de directie IZB doen we dat met een transitieteam van tien mensen waarbij we aan drie onderdelen bouwen. Zo is ook de sfeer binnen het team: wij gaan samen bouwen."
Zijn in het basiskamp de drie onderdelen inmiddels op orde?
"Eerst hebben we een missie en een strategie geformuleerd, en dachten we na over onze kernwaarden. Onze missie is om de bevolking te beschermen tegen infectieziekten met zoveel mogelijk gezondheidswinst en zo weinig mogelijk maatschappelijke lasten. Een belangrijke kernwaarde is dat we omgevingsbewust werken en denken vanuit de keten: hoe werken we effectief samen met het RIVM, de GGD’s en het ministerie van LNV?
Ten tweede gaat kwartiermaken over de structuur. De directie IZB bestaat straks uit vier teams met elk twee clusters. Deze maand plaatsen we de medewerkers. Van de directies die we samenvoegen gaan de meeste mensen over naar de nieuwe directie. Alleen van de coviddirecties gaat zo’n 60 fte niet mee. Deze medewerkers begeleiden we van werk naar werk. Ik verwacht dat dat soepel verloopt. De arbeidsmarkt is gunstig en de gemiddelde leeftijd van deze collega’s is laag. Bovendien hebben deze mensen in covid-tijd laten zien dat zij goed functioneren onder stressvolle omstandigheden.
‘In de directie IZB komen drie culturen samen’
Als laatste vraagt kwartiermaken vooruitdenken over de organisatiecultuur. In de directie IZB komen drie culturen samen. Medewerkers van de directie Publieke Gezondheid zijn gewend zich te richten op de lange termijn. Vanuit Pandemische Paraatheid denken medewerkers veelal zo’n vijf jaar vooruit. Bij de covid-directies waren de medewerkers gericht op directe actie. We waken ervoor dat die culturen tegenover elkaar komen te staan."
De directie IZB gaat zich bezighouden met onderwerpen als infectieziekten en zoönosen, nafase covid-19, vaccinatiezorg en pandemische paraatheid. Wat gaan VWS-collega’s merken van de directie IZB?
"Als VWS-collega’s niets van de directie IZB merken, dan doen wij het niet goed. De directie IZB is gebouwd op samenwerking. We zetten de luiken open. We hebben bijna alle andere directies nodig als we in een ‘lauwe’ of ‘warme’ fase terechtkomen bij een uitbraak van een infectieziekte. Plat gezegd: als de pleuris uitbreekt. Maar ook in deze ‘koude fase’ hebben we elkaar nodig. Denk aan de leveringszekerheid van vaccins en hulpmiddelen. Daarvoor werken we samen met de directie Geneesmiddelen en Medische Technologie (GMT) en Internationale Zaken (IZ)."
‘We moeten nuchter én alert zijn’
Over die ‘lauwe’ en ‘warme’ fase: wat staat ons de komende jaren te wachten als het gaat om infectieziekten?
"We moeten nuchter én alert zijn. Mensen en sommige diersoorten zoals varkens, fungeren als mengvat voor virussen. In zo’n mengvat kunnen virussen zich muteren tot een gevaarlijke variant. Dat is niet nieuw. Globale ontwikkelingen maken het risico op nieuwe varianten die gevaarlijk zijn voor mensen wel groter. Denk aan ontwikkelingen als de omvang van de veestapel, het klimaat en de groeiende bevolking. Het RIVM werkt in onze opdracht nu een aantal scenario’s uit. Zoals één over een ebolavirus en één over de vogelgriep."
Op die infectieziekten moeten we dus in elk geval voorbereid zijn. Wat houdt pandemische paraatheid in?
"Paraatheid betekent dat alles klaar staat in de ‘koude fase’. Dat is deels een illusie, en wel om twee redenen. Allereerst kunnen mensen niet continu klaar staan. Paraatheid gaat meer over systemen en afspraken dan over mensen. We maken bijvoorbeeld onze ICT geschikt voor grote hoeveelheden data die goed uitwisselbaar zijn. Artsen en kennisinstellingen kunnen de (geanonimiseerde) data gebruiken. Daarmee zijn we sneller up-to-date bij een volgende pandemie.
‘Er is niet één moment waarop we kunnen zeggen: we zijn 100% pandemisch paraat’
Daarnaast is er niet één moment waarop we kunnen zeggen: we zijn 100% pandemisch paraat. We kunnen wél zeggen dat we steeds pandemisch parater zijn. Volgend jaar doen we een nationale stresstest met de hele gezondheids- en veiligheidsketen. Eén van de scenario’s van het RIVM is dan het startpunt. We letten op veel dingen. Hebben partijen een draaiboek? Werkt alles? Lukt het de nieuwe crisisorganisatie bij het RIVM, de Landelijke Functionaliteit Infectieziektebestrijding (LFI), om de medische keten aan te sturen? En komen ziekenhuizen in actie als het LFI verzoekt bedden te reserveren?"
Naast kwartiermaker IZB ben je per 1 maart ook programmadirecteur Implementatie Inrichting Financiële Functie. Word je manager van het jaar?
"Haha, nou dat is niet aan mij en ook geen reden om dit te willen doen. VWS heeft echt een slag te maken om de financiën op orde te brengen. In de aanpak daarvan zijn parallellen te trekken met het kwartiermaken voor de directie IZB. Dat wil zeggen: de systeemkant snel en zakelijk op orde brengen én duidelijk zijn in wat dat oplevert en betekent voor de mensen die het moeten uitvoeren. Transparant, zakelijk en met elkaar dus."
