Tekst Marc Mijer
Foto Tineke Dijkstra
De circulaire duizendpoot. Zo kun je Thomas Rau gerust noemen. Als architect bouwde hij in 2011 het eerste circulaire gebouw in Nederland. De voorlopige kroon op dat deel van zijn werk was in 2019 de oplevering van het hoofdkantoor van Triodos, het eerste volledig ‘remontabele’ gebouw ter wereld. Daarnaast bedacht hij het materialenpaspoort en het Madaster (het kadaster voor materialen), lanceerde hij in 2018 bij de Verenigde Naties de Universele Rechten van de Materialen, schreef hij samen met Sabine Oberhuber het boek ‘Material Matters’, geeft hij lezingen en adviseert hij bedrijven over circulaire verdienmodellen. Prikkelende uitspraken schuwt hij niet, evenmin als originele antwoorden.
Thomas Rau, is oprichter van RAU Architects en adviesbureau Turntoo. In 2021 werd hij, samen met Klaske Kruk en Guido Braam, uitgeroepen tot Circular Hero.
Vraag Thomas het gebouw te noemen dat op hem in circulaire context de meeste indruk maakt, en hij verwijst naar de architectuur van een muziekstuk: de ‘Mondscheinsonate’ van Beethoven. “Bij de presentatie van het Madaster in 2017 heb ik een pianist gevraagd dat stuk in reguliere versie te spelen, maar ook achterstevoren. Mijn achterliggende gedachte was dat de traditionele economie eenrichtingsverkeer is. Alles gaat vooruit. Maar als wij circulair willen zijn en materialen willen hergebruiken, moeten we processen ook in achterwaartse richting doordenken. De ‘Mondscheinsonate’ in achterwaartse versie liet horen hoe mooi dat kan zijn. Mensen die erbij waren laten mij nog steeds weten hoezeer hen dat geraakt heeft. En dat zal een echte verandering richting circulaire economie ondersteunen. Je moet mensen niet overtuigen, maar raken. Dan krijg je ze mee.”
Van roofbouw naar oogst
Thomas werd zelf ‘geraakt’ toen hij in 2010 voor de tweede keer roodvonk kreeg. “Een kinderziekte op je 50e, dat is vreemd. Mijn huisarts zei: dat komt omdat je met je leven nog altijd niet doet wat je wil.” Sindsdien is hij onvermoeibaar voorvechter van de circulaire economie. Vanuit zijn werk met RAU Architects en adviesbureau Turntoo laat hij zien dat je op vele manieren een rol kan spelen in een nieuw economisch systeem. Welke beroepen of sectoren zouden de handschoen ook moeten oppakken? “Het gaat niet om groepen, maar om het systeem. We moeten veranderen van roofbouwmaatschappij in een oogstmaatschappij. Letterlijk iedereen speelt daarin een rol, van autohandelaar tot architect en van tegelzetter tot tandarts. Het gaat om een mindset, die vervolgens weerspiegeld wordt in ons handelen. Eén partij heeft een cruciale rol. Dat is de overheid. Die moet moreel wenselijk gedrag van burgers en bedrijven stimuleren en faciliteren met wetgeving. Vervolgens zal de markt doen wat mogelijk is. De markt doet nooit uit zichzelf wat nodig is, daar is regulering voor nodig. Daarom ben ik blij met de Circular Hero Award die ik begin 2021 mocht ontvangen. Het duidt erop dat de circulaire economie nu fundamenteel op de overheidsagenda staat.”
“Voorts ben ik van mening dat… echte verandering plaatsvindt tussen onze oren.”
8 miljard kansen
Veel activiteiten van Thomas richten zich op het hergebruik van materialen. In het door hem mede opgerichte materialenkadaster Madaster staat inmiddels 7,2 miljoen m² gebouwoppervlak aan materialen geregistreerd. Die kunnen allemaal hergebruikt worden. “Dat is belangrijk”, zegt hij, “omdat de aarde een gesloten systeem is. Alle materialen zijn eindig. Ze vormen een limited edition. We moeten ons realiseren dat de context waarin wij economie bedrijven niet groter is dan de planeet. Op is op.” Een systeemverandering, waarin hergebruik de norm is, valt of staat volgens Thomas met de veranderingsbereidheid van individuen. De wereldgeschiedenis geeft hem hoop. “Alle grote veranderingen zijn in beginsel tot stand gekomen door één iemand. Daarvan hebben we er inmiddels 8 miljard rondlopen op aarde. We hebben dus 8 miljard kansen op verandering. Dat stemt mij zeer optimistisch.”
