Foto Haringvlietdam
Beleidsverantwoordelijkheid van IenW: Waterbeheer
Ons land is laaggelegen. Daarom is het belangrijk dat we het beschermen tegen overstromingen, nu en in de toekomst. Dat doet IenW samen met andere waterbeheerders. Ook is voldoende schoon en gezond water van groot belang. IenW zorgt ervoor dat het hoofdwatersysteem van Nederland hierin voorziet. Lees hier meer over in het hoofdstuk Klimaatadapatie.
IenW streeft naar het op orde houden van een duurzaam watersysteem tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten. Dat houdt in dat Nederland daarmee droge voeten heeft, over voldoende zoetwater beschikt en schoon (drink)water heeft en kan blijven gebruiken.
Voor waterbeheer heeft IenW zowel een uitvoerende als een regisserende rol. Voor de uitvoerende rol richten we ons op de beleidsdomeinen waterveiligheid, zoetwatervoorziening, ecologische en chemische waterkwaliteit en -kwantiteit. Specifiek gaat het daarbij om taken als:
- de primaire waterkeringen langs de kust, het IJsselmeergebied en de rivieren beschermen en de kustlijn handhaven. Hiervoor voert IenW verkenningen uit en werkt plannen uit (Waterveiligheid);
- aanlegprojecten uitvoeren. Voorbeelden daarvan zijn het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP), Ruimte voor de Rivier, de Maaswerken (Waterveiligheid) en het Verbeterprogramma Waterkwaliteit Rijkswateren (Waterkwaliteit). Voor deze projecten doet IenW het beheer, onderhoud en de vervanging;
- waterkwantiteit. IenW brengt en houdt de samenhang tussen het regionale watersysteem en het hoofdwatersysteem op orde. Daarmee wordt zowel wateroverlast als watertekort bestreden. Het gaat om de beschikbaarheid van voldoende water in de Rijkswateren, zodat we kunnen voldoen aan de behoeften die voortkomen uit de gebruiksfuncties;
- onderzoek doen naar de rol die water kan hebben bij de energietransitie. Denk daarbij aan aquathermie of water als ruimte voor drijvende zonnepanelen (Klimaatadaptatie).
De regisserende rol die IenW voor waterbeheer heeft, geldt onder andere voor de beleidsdomeinen verdeling van water, de ecologische en chemische kwaliteit en het Nederlandse deel van de Noordzee. De ILT zorgt voor toezicht en handhaving op dit terrein.
Nationale uitvoeringsverantwoordelijkheid
Jaarlijks verantwoordt IenW de nationale uitvoering van waterbeheer in de IenW jaarverantwoording en in het jaarverslag van het Deltafonds. Dit betreft de verantwoording op onder andere de beleidsterreinen waterveiligheid, zoetwatervoorziening en waterkwaliteit en een beschrijving van de prestaties op het gebied van watermanagement, kustlijnhandhaving en stormvloedkeringen.
Waterbeheer in de uitvoering van IenW
De uitvoering van IenW is tegelijkertijd een nationale verantwoordelijkheid. Hier beperken wij ons op enkele duurzame voorbeelden van waterbeheer in de uitvoering van IenW. We richten ons daarbij op de beleidsdomeinen waterkwantiteit, waterveiligheid, ecologische en chemische waterkwaliteit.
Waterkwantiteit
De zomer van 2018 was uitzonderlijk droog en staat in de top 5 van droogste zomers van de afgelopen 100 jaar. In de periode van 2 augustus tot 27 september was zelfs sprake van een feitelijk watertekort. Dat heeft veel negatieve gevolgen gehad voor de landbouw, scheepvaart en de natuur. Vooral de gebieden zonder wateraanvoer hadden problemen door de lage grondwaterstanden. Voor de gebieden met wateraanvoer zijn de problemen relatief beperkt gebleven. Tijdens deze periode heeft IenW laten zien dat Nederland goed was voorbereid op het watertekort. Desondanks wil het de gevolgen van deze droge zomer uitgebreid in beeld brengen in de Beleidstafel Droogte. Het ministerie hoopt zo te leren van deze situatie. De input die de beleidstafel oplevert, gebruikt IenW voor toekomstig beleid.
Voor meer informatie over droogte verwijzen wij u naar het jaarverslag van het Deltafonds, de IenW jaarverantwoording, de staat van Ons Water en het Compendium voor de Leefomgeving.
Waterveiligheid
Binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma werkt IenW samen aan het versterken van dijken voor een waterveilig Nederland in 2050. Een bijzonder voorbeeld van een project binnen dit programma waar ook in 2018 hard aan is gewerkt is de Houtribdijk, ook wel bekend als de Markerwaarddijk. De dijk verbindt Lelystad en Enkhuizen. Feitelijk is de Houtribdijk nu een dam, midden in het water die bij storm als een golfbreker werkt. De dijk verbindt Lelystad en Enkhuizen. Om de veiligheid van de dijk te garanderen, wordt deze versterkt. Deels gebeurt dit traditioneel; met breuksteen en asfalt. Een deel van de dijk wordt echter versterkt met brede, zandige oevers. Deze oevers zijn begroeid en lopen geleidelijk af. Het zand breekt de golven. Nieuwe planten- en diersoorten vinden daar hun onderkomen en nieuwe natuurgebieden ontstaan met zandplaten, slikvelden en rietovers.
Ecologische en chemische waterkwaliteit
De grote waterstaatkundige ingrepen in de vorige eeuw maakten Nederland veilig en welvarend. Maar al die dijken, dammen, vaargeulverruiming, inpoldering en peilbeheer hadden ook een keerzijde. In veel grote wateren veranderde de natuurlijke stroming van water en sediment. Hierdoor missen planten en dieren geschikt leefgebied en zijn hun migratieroutes geblokkeerd. Daarom willen we de ecologische voetafdruk van waterbeheer en -veiligheid verkleinen. Dat versterkt natuur en ecologie in ons land. En vergroot ook de kwaliteit van onze leefomgeving. We hebben hiervoor het volgende gedaan:
Verkenning grote wateren
In een brief aan de Tweede Kamer schreven de ministers van Infrastructuur en Waterstaat en van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit dat ze maatregelen willen nemen om grote wateren toekomstbestendig te maken. Het gaat daarbij om wateren waarbij hoogwaardige natuur goed samengaat met een krachtige economie. Met een bijdrage uit de enveloppe Natuur en Waterkwaliteit maken de ministers de uitvoering van een eerste tranche maatregelen mogelijk. Specifiek gaat het om: (1) herstel van het getij in de Grevelingen, (2) aanpak van het slibprobleem in de Eems-Dollard en (3) MIRT-onderzoeken en -verkenning voor Wieringerhoek, Oostvaardersoevers en het rivierengebied.
Energie uit water
Ons water kan ook een rol spelen in de energietransitie. Als ruimte voor drijvende zonnepanelen bijvoorbeeld. Ook kan water gebruikt worden om elektriciteit op te wekken. Bijvoorbeeld uit golfenergie, en vallend en stromend water. Verder is Aquathermie een manier om warmte en koude uit water te halen. In het ontwerp Klimaatakkoord is dit voorgesteld als alternatief voor duurzame verwarming. Het kan ongeveer 50% van de benodigde warmte in de bebouwde omgeving leveren.
