Aandacht voor zorgkant bij schoolverzuim

Het aantal kinderen dat helemaal niet bij een school staat ingeschreven – de thuiszitters – daalt landelijk al enige jaren licht. Net als het aantal leerlingen dat in vier weken 16 lesuren of meer mist. “In Den Haag zien we echter een trendbreuk: het aantal thuiszitters is gestegen ten opzichte van vorig jaar. Van 670 in 2015/2016 naar 790 leerlingen in 2016/2017. Ook neemt het percentage leerlingen met meerdere verzuimmeldingen toe”, vertelt Poppink. Dat vraagt om actie.

Leerplichtwet

Kinderen van 5 tot 16 jaar vallen onder de leerplichtwet. Ook jongeren die na hun 16e nog geen startkwalificatie hebben, moeten onderwijs blijven volgen. Tot hun achttiende. Wie veel wegblijft van school, krijgt te maken met een leerplichtambtenaar. Poppink: “Samen met het kind of de jongere en de ouders proberen we een oplossing te vinden.” Als dat geen soelaas biedt, schakelt de leerplichtambtenaar de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) in. Akin: “Wij onderzoeken de factoren die het verzuim veroorzaken en wat iemand nodig heeft om weer naar school te gaan. Via hulp of straf en soms beide.” Bij de route via het strafrecht, komt het Openbaar Ministerie (OM) in beeld. “Lessen overslaan zonder geldige reden is een overtreding. De leerplichtambtenaar kan een proces-verbaal opmaken. Is de leerling twaalf jaar of ouder, dan bestaat de kans dat hij voor de kantonrechter moet verschijnen”, vertelt Waterreus.  

Noodgreep

Strafrechtelijke vervolging voor het overtreden van de leerplichtwet is eigenlijk een noodgreep. “Vrijwillige hulpverlening is een veel betere optie”, vindt Akin. “Achter schoolverzuim gaat vaak een heel verhaal schuil”, weet Poppink. “Armoede. Vechtscheidingen. Psychische problemen. Een kind blijft nooit zomaar weg van school.” Waterreus haalt een voorbeeld aan van een schrijnend geval. “Een jongen van 14. Geen land meer mee te bezeilen. Op het Justitieel Casusoverleg (JCO) bleek dat hij op achtjarige leeftijd al slachtoffer was van heftig huiselijk geweld door de vader. Hij had dus al veel eerder hulp moeten krijgen. Nu loop je de kans dat hij helemaal uitvalt op school of afglijdt richting de criminaliteit.”

Methodiek Aanpak Schoolverzuim

“Het is de kunst om op het juiste moment het juiste middel in te zetten”, concludeert Akin. Dat is niet altijd even eenvoudig omdat je te maken hebt met een heleboel verschillende partijen. “Je hoopt bijvoorbeeld dat het al op de basisschool gesignaleerd wordt als er problemen zijn in een gezin. En dat daar ook wat mee gedaan wordt”, vult Waterreus aan. 

Om iedereen erbij te betrekken, werken ze in Den Haag – net als in veel andere gemeenten – met een nieuwe methodiek: Methodiek Aanpak Schoolverzuim (MAS). Poppink: “Vanuit het idee dat eerst het hulpverleningstraject uitgelopen moet zijn, voordat je het strafrecht betreedt.” Er ligt nu een duidelijk stappenplan. Daarin kunnen alle betrokkenen zien wat ze moeten doen bij meldingen van schoolverzuim. Van scholen tot gemeenten, van RvdK tot het OM. Akin: “Ketensamenwerking is de sleutel.”

Dat werkt in Den Haag. Er is een duidelijke overlegstructuur met alle ketenpartners, waarin casussen worden besproken. “Als Haagse leerplichtambtenaren weten wij Tanja en Birsen nu goed te vinden”, zegt Poppink. “Stel dat de casus heel erg civiel is, dan bellen we Birsen. Is het toch een beetje meer richting het strafrechtelijke, dan bellen we Tanja op. Die lijnen zijn korter geworden. Dat is van groot belang, want je moet elkaar weten te vinden om goed en snel te kunnen handelen.”

Wachtlijsten zijn grote zorg

Ondanks de nieuwe aanpak zijn er nog wel hobbels te nemen. Waterreus: “Iedereen wil schoolverzuim zoveel mogelijk oplossen via jeugdhulpverlening, maar daar zijn enorme wachtlijsten.” Dit frustreert ook Poppink: “Daardoor kun je niet doorpakken. Als die wachtlijsten lang zijn, zit een kind al snel minimaal 8 weken thuis. Zonder dat er iets gebeurt. Maar in deze situaties telt elke dag.”