Een sterke rechtsstaat voor een veilige samenleving

Een flink opgehoogde begroting ook. Voor de uitgaven van JenV is in 2021 liefst 14,2 miljard euro gereserveerd – zo’n 900 miljoen meer dan bij de Rijksbegroting voor het lopende jaar. Daarmee onderstreept het kabinet het belang van investeren in een sterke rechtsstaat, “het belangrijkste publieke bezit van de samenleving”, in de woorden van koning Willem-Alexander in de Troonrede.

Ondermijning

Van eminent belang is dan ook dat het offensief tegen de georganiseerde criminaliteit, met zijn ondermijnende invloed op de rechtstaat, in 2021 met kracht wordt voortgezet. Het kabinet trekt hiervoor in 2021 141 miljoen euro extra uit, oplopend tot 150 miljoen in 2022 en volgende jaren. Dit geld dient vooral om de criminele (drugs)industrie effectiever te bestrijden en de samenleving weerbaarder te maken tegen de verlokkingen van crimineel geld, tegen bedreigingen, intimidatie en brute liquidaties. Een belangrijk deel van deze middelen (circa 82 miljoen) is uitgetrokken voor de (verdere) opbouw van het Multidisciplinair Interventie Team (MIT), dat nu kan uitgroeien tot een zelfstandig team van honderden specialisten op het gebied van inlichtingen, toezicht, handhaving en opsporing (ook waar het gaat om de steeds belangrijker wordende financiële en digitale expertise). Het doel is meerledig: criminele bedrijfsprocessen verstoren, criminele netwerken oprollen en de criminele vermogens afpakken. Met deze aanpak verwacht JenV de machtsposities van criminele kopstukken en hun facilitators effectief te kunnen afbreken.

Een ander deel van de structurele extra middelen (circa 40 miljoen euro) wordt gebruikt om het stelsel van bewaken en beveiligen en de getuigenbescherming duurzaam te versterken. Dit betreft met name investeringen in de veiligheid en weerbaarheid van getuigen en cruciale beroepsgroepen die zich inzetten voor de democratische rechtsstaat, zoals lokale bestuurders, rechters, officieren van justitie, agenten, advocaten en journalisten. Ook trekt JenV extra geld uit voor de (verdere) versterking van de lokale en regionale aanpak, zoals preventieve projecten om sociale problemen in steden en buurten aan te pakken om zo voedingsbodems voor ondermijnende criminaliteit weg te nemen. In Zeeland verrijst de komende jaren de zogenoemde Law Delta, een complex met een extra beveiligde gevangenis en een beveiligde rechtbank in één.

Toegang tot het recht

De drempel voor burgers om hun recht te halen wordt verlaagd. Dankzij een beter aanbod van online dienstverlening krijgt iedereen op een eenvoudige manier toegang tot begrijpelijke juridische informatie. Als iemand uiteindelijk toch een advocaat nodig blijkt te hebben, blijft dit uiteraard mogelijk. Sociaal advocaten krijgen net als in 2020 ook in 2021 een tijdelijke toelage om de omslag naar het vernieuwde stelsel van rechtsbijstand mogelijk te maken. Daarnaast blijft JenV werken aan oplossingen die rechtzoekenden écht verder helpen. Zo komt er in 2021 een wetsvoorstel mediation, dat het gebruik van deze vorm van geschilbeslechting moet stimuleren, om zo geschillen op een bestendige, passende en efficiënte manier op te lossen. Daarnaast verwacht JenV dat in 2021 de Experimentenwet Rechtspleging in werking zal treden, die het oplossen van conflicten door wijk- en buurtrechters mogelijk maakt. Om verder te kunnen werken aan digitalisering binnen de strafrechtketen, investeert JenV in 2021 45 miljoen euro. Ook voor het civiele recht en het bestuursrecht staat 2021 in het teken van verdere digitalisering.

Achterstanden wegwerken

Om de achterstanden in de behandeling van rechtszaken weg te werken, die zijn ontstaan als gevolg van de coronacrisis is in 2021 40 miljoen euro extra beschikbaar. Alle betrokken ketenpartners - Openbaar Ministerie, Rechtspraak, Reclassering, de Dienst Justitiële Inrichtingen en het Centraal Justitieel Incassobureau - slaan hiervoor de handen ineen. Onder andere door gerechtsgebouwen beter te benutten en de inzet van extra personeel. Eind 2021 moeten de achterstanden in de strafrechtketen zijn weggewerkt. Vorig jaar zijn met de Rechtspraak al afspraken gemaakt om de (toen al bestaande) achterstanden in andere sectoren weg te werken in de periode 2020-2022. Deze afspraken blijven van kracht.

Basis op orde

Om ervoor te zorgen dat JenV ook de komende jaren de basis ‘op orde’ kan houden, is er voor 2021 ruim 142 miljoen euro aan de begroting toegevoegd, oplopend tot structureel 332 miljoen. Het grootste deel is bestemd voor de Dienst Justitiële Inrichtingen: 113 miljoen voor het gevangeniswezen, 108 miljoen voor de forensische zorg en 38 miljoen voor tbs. Met dit geld kan de operationele capaciteit en de personele bezetting de komende jaren op orde worden gehouden. Hoeveel de capaciteitsbehoefte in de justitiële ketens bedraagt, wordt in kaart gebracht op basis van de jaarlijkse ramingen van het prognosemodel justitiële ketens (PMJ).

Overlastgevende asielzoekers

Een relatief kleine groep asielzoekers maakt misbruik van de asielprocedure en zorgt voor veel overlast en/of criminaliteit. Dit leidt tot ondermijning van het maatschappelijk draagvlak voor het asielbeleid. Een stevige aanpak van deze overlastgroep is daarom noodzakelijk. Asielzoekers uit veilige landen, die relatief vaak in deze groep voorkomen, worden vanaf 2021 apart en in een sober regime opgevangen. Ook werkt JenV in 2021 aan de verdere ontwikkeling van de landelijke Top-X aanpak van de meest hardnekkige overlastgevers. Zo kunnen zij bij wangedrag worden overgeplaatst naar een locatie met een extra streng regime. Met het oog op de aanhoudende asielinstroom en de al bestaande achterstanden bij de behandeling van asielaanvragen trekt JenV in 2021 174 miljoen euro extra uit voor de asielketen. Dit geld is vooral bestemd voor het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND).