Tekst Charlotte van den Berg en Annelies Hermans
Foto Bart van Vliet
De een probeert de dienstverlening van zijn organisatie zo soepel mogelijk te laten verlopen. De ander werkt aan een omvangrijke vernieuwing van de manier waarop tolken en vertalers worden ingehuurd door de Rijksoverheid. Dan heb je elkaar nodig om samen tot een uitkomst te komen waar alle partijen tevreden mee zijn. Roelof Triemstra (IND) en Susanne van der Kleij (Tolken in de Toekomst) over deze samenwerking: “We benutten dit als kans om het goede te behouden en nog meer mooie dingen toe te voegen.”
Wie bij bijvoorbeeld politie, Openbaar Ministerie (OM) of de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) werkt, krijgt regelmatig te maken met mensen die geen Nederlands spreken. Omdat het essentieel is goed met een verdachte, getuige of vreemdeling te kunnen communiceren, wordt de hulp van tolken en vertalers ingeroepen. Of formeler gezegd: ingekocht. Die inkoop moet voldoen aan allerlei Nederlandse en Europese wetgeving. Om de regels de komende jaren makkelijker te kunnen naleven en te zorgen dat er voldoende tolken en vertalers beschikbaar zijn, is het programma Tolken in de Toekomst in het leven geroepen.
Beëdigde tolken en vertalers
Wbtv staat voor Wet beëdigde tolken en vertalers. Het Bureau Wbtv, onderdeel van het Raad voor Rechtsbijstand, is beheerder van het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv). Tolken en vertalers die beëdigd zijn, voldoen aan allerlei inschrijfvoorwaarden.
Verplicht
Vanwege de Wbtv (zie kader) is het sinds 2009 voor veel JenV-organisaties verplicht om een tolk of vertaler uit het register te benaderen. Susanne van der Kleij, programmasecretaris Tolken in de Toekomst: “De praktijk leerde dat het Rbtv lang niet altijd kon voldoen aan de vraag van de overheid. Daarom maakten organisaties in hun zoektocht naar een tolk of vertaler toch gebruik van aanbod buiten het register. En dat zorgde er weer voor dat de prikkel voor tolken om zich in te schrijven in het register kleiner werd.”
Onder de loep
Dat moest anders, want zo schoot het register zijn doel voorbij. Toen er in 2015, tijdens de verhoogde asielinstroom, zoveel vreemdelingen naar Nederland kwamen dat er niet genoeg tolken beschikbaar waren, was dat de aanleiding om het register en alles eromheen onder de loep te nemen. Van der Kleij: “We gingen met collega’s van de IND, de Dienst Terugkeer en Vertrek en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers om tafel om te praten over de vraag: hoe lossen we dit op?” Dat was achteraf het startpunt van Tolken in de Toekomst en een vernieuwd register. Niet alleen voor JenV-organisaties, maar voor alle rijksoverheidsorganisaties.
Vrij of beëdigd?
Tolken en vertalers zijn vrije beroepen, dat wil zeggen dat er geen wettelijke eisen voor gelden. In sommige gevallen moet een beëdigde tolk of vertaler worden ingeschakeld. Die beroepen zijn wel beschermd, via de Wbtv. Een beëdigde tolk is bevoegd om in straf- en vreemdelingenzaken te tolken. En is een gewaarmerkte vertaling nodig van officiële documenten zoals diploma’s en medische verklaringen? Dan kan die alleen gemaakt worden door beëdigde vertalers.
Het goede behouden
De IND is een van de JenV-onderdelen die veel met tolken en vertalers werkt. Medewerkers beoordelen alle verzoeken van mensen die verblijf aanvragen in ons land én van mensen die Nederlander willen worden. “Tolken en vertalers helpen ons om goede beslissingen te kunnen nemen”, verduidelijkt Roelof Triemstra, directeur Dienstverlenen. “Binnen de IND hebben we daar natuurlijk een heel zorgvuldig proces voor, met tolkencoördinatoren en onze eigen werkwijze. Daar zijn we eigenlijk heel blij mee.”
Bij een grootschalige verandering is je eerste reactie als organisatie misschien: het loopt hier goed, waarom moet het anders? Triemstra: “We begrijpen natuurlijk waarom het nodig is. Daarom benutten we dit als kans om het goede te behouden en daar nog meer mooie dingen aan toe te voegen. Op allerlei niveaus hebben werkgroepen meegedacht over het nieuwe proces, want als IND weten wij het best wat wij nodig hebben. We zoeken partners die innovatief met ons willen meedenken en –groeien bij het inzetten van nieuwe technologieën en procesverbeteringen.”
Prettig samenwerken
Het denk- en regelwerk voor Tolken in de Toekomst heeft enkele jaren geduurd. Triemstra: “We hebben bij de IND natuurlijk veel werk te verzetten, iedereen is druk. Dan moet je steeds kijken: wat gaat voor, zaken afhandelen of nadenken over de langere termijn? Het moet natuurlijk allebei. En dan is het prettig om samen te werken met het team van Tolken in de Toekomst. Ze zijn bij overleggen aangeschoven en we hebben fijne gesprekken gevoerd. Op die manier kenden zij de wensen en zorgen die wij bij de IND hadden en konden zij helder krijgen wat wij en andere organisaties nodig hebben.”
Ruimer aanbod
Het programmateam komt dit najaar voor het laatst samen, maar de veranderingen voor de organisaties die gebruikmaken van de vertaal- en tolkdiensten zijn nog in volle gang. Van der Kleij: “Met de vernieuwde werkwijze hebben we een register met een ruimer aanbod om aan de vraag naar tolken te voldoen. Verder is voor iedereen inzichtelijk aan welke eisen ten aanzien van kwaliteit en integriteit iemand voldoet. Dat is belangrijk voor de organisatie die een tolk of vertaler inhuurt, maar natuurlijk ook voor de mensen die zich verstaanbaar maken via tolken en vertalers.”
Verstevigde positie tolken en vertalers
Net als met de verschillende overheidsorganisaties, heeft het team Tolken in de Toekomst contact gehad met tolken en vertalers. Van der Kleij: “Alle tolk- en vertaaldiensten lopen straks via intermediairs die door middel van aanbestedingen worden geselecteerd. Bij die aanbesteding weegt kwaliteit zwaarder dan de prijs. Voor tolken en vertalers komt er meer ruimte om te kiezen voor wie zij willen werken en tegen welke voorwaarden. Ook is een minimumtarief geïntroduceerd, zo hebben tolken en vertalers de garantie dat ze ten minste dit tarief krijgen. Tolken in de Toekomst is erop gericht dat de nieuwe werkwijze de positie van tolken en vertalers verstevigt.”
