Tekst Mélanie van den Haak
Foto Phil Nijhuis
COVID-19, Stikstof en Ondermijnende criminaliteit. Het zijn de enige drie programma-directoraten-generaal die Nederland rijk is. Met reden, want deze maatschappelijke kwesties vragen snel om een doeltreffende aanpak. Annemieke van Dam begon eind 2020 als directeur-generaal Ondermijnende criminaliteit. “De morele verontwaardiging die ik voel bij dit thema, is groot.”
Kort cv
Drs. Annemieke van Dam MPA
Per 1 september 2020: programmadirecteur-generaal Georganiseerde en ondermijnende criminaliteit bij het ministerie van Justitie en Veiligheid
Daarvóór onder andere:
- Plaatsvervangend directeur-generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving, tevens directeur Rechtshandhaving en Criminaliteitsbestrijding bij het ministerie van JenV.
- Directeur Strategisch Uitvoeringsadvies en directeur Bedrijfsvoering bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst bij JenV.
Studies:
- Nederlandse Taal- en Letterkunde aan de Rijksuniversiteit Leiden
- Master of Public Administration aan de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur in Den Haag.
Het programma-DG Ondermijning is ingesteld voor een periode van twee jaar. Twee jaar om het verschil te maken in de strijd tegen ondermijning. “Als we het hele probleem in die tijd van de kaart konden vegen … Dan zouden we collectief de Nobelprijs verdienen.”
Vliegwiel
“Helaas is het niet realistisch om een kwestie die zich in zo’n lange tijd heeft ontwikkeld, in twee jaar beheersbaar te maken”, gaat ze verder. “Toch grijp ik, samen met al onze partners, graag deze unieke kans. Het doel is om in korte tijd het ingewikkelde ondermijningsvraagstuk een groot stuk verder te brengen, zodat ondermijnende criminaliteit op lange termijn daadwerkelijk wordt teruggedrongen. Zie ons als een vliegwiel.”
“Benut mij, ik ben er!” Zo presenteert Annemieke zichzelf en haar collega’s vaak aan (toekomstige) partners met wie ze ondermijning bestrijdt. En dat zijn er nogal wat. “Het is een breed maatschappelijk vraagstuk, dat vraagt om een interbestuurlijke aanpak, maar ook interdepartementaal en internationaal. Ondermijning is een veelkoppig monster. Dagelijks steekt het een of meer koppen omhoog. In de manier waarop criminelen fruittelers onder druk zetten om drugs te smokkelen tussen hun waar, bijvoorbeeld. Of in hoe middelbare-scholieren verleid worden tot malafide praktijken. Onze taak is niet alleen om het monster in twee jaar tijd een paar koppen af te hakken. Ik wil samen met alle partners die zich inzetten tegen ondermijning het beest in zijn hart raken. Dat kan alleen als we slim samen resultaten boeken in een krachtig verbonden netwerk. Zodat we niet individueel op verschillende plekken plaagstootjes uitdelen, maar het monster gezamenlijk echt hard raken.”
'We moeten het niet alleen van bovenaf bedenken. We hebben juist keihard input uit de praktijk nodig'
Allianties smeden
Allianties zijn een sleutelwoord in de aanpak van het programma-DG Ondermijning. Annemieke: “Juist doordat het zo’n alomvattend vraagstuk is, moét je het met alle betrokken partijen samen aanpakken. We hebben als DGO een spin-in-het-web-plek, de connecties, het overzicht en kunnen bijvoorbeeld via wetgeving de mogelijkheden vergroten. Zoals het wetsvoorstel Non conviction based confiscation: afpakken zonder veroordeling. Dat gaat enorm helpen bij het afpakken van crimineel vermogen. Maar we moeten het zeker niet alleen van bovenaf bedenken. We hebben juist keihard input uit de praktijk nodig.”
“Gisteren had ik met partners een brainstorm over versnelling en versterking van de aanpak van logistieke knooppunten: walhalla’s voor drugshandel. Het is mooi om te zien hoe iedereen vanuit eigenaarschap bezig is met de vraag: hoe krijgen we mainports weerbaarder? Wat kunnen wij integraal vanuit ieders verantwoordelijkheid daaraan doen? Natuurlijk denk je al snel aan Schiphol of de haven van Rotterdam. Maar als we succesvol zijn, zal er misschien een waterbedeffect optreden naar andere transporthubs. Wat dacht je van kleine jachthavens? Of greenports? Echt een onderwerp dat onze volle aandacht verdient.”
Weerbaarheid
Het terugdringen van criminele geldstromen, voorkomen dat jongeren in de criminaliteit belanden, een effectieve aanpak op maat in de regio’s en aanpak van mainports. Op die punten hoopt Annemieke na de verkiezingen nog sterker te kunnen inzetten. “Voorkomen en weerbaarheid zijn op alle drie die sporen belangrijk. Van onze mensen ‘in de frontlinie’, maar ook van burgers. Hoe voorkom je dat een havenmedewerker net even zijn pasje uitleent aan een foute kennis, of dat een noodlijdende kroeg dé ontmoetingsplek wordt voor criminele netwerken? Door mensen bewust en weerbaar te maken, en door een alternatief te bieden.”
Anders werken
“Als DGO werken we opgavegericht: dat betekent dat alle betrokken medewerkers hun kennis, expertise en talenten inzetten voor dit maatschappelijke vraagstuk. Dat is best even wennen. Een collega omschreef het vorige week zo: ik werk al lang aan een ondermijningsvraagstuk. Dat voelt een beetje aan als ‘mijn winkel’. En nu vraag je me ineens mee te denken en te werken aan een heel winkelcentrum!’. Ik begrijp dat heel goed. Maar ik zie dat het werkt en ben heel trots op alle DGO’ers die zich elke dag inzetten om ondermijning terug te dringen.”
'Als DGO werken we opgavegericht: dat betekent dat alle betrokken medewerkers hun kennis, expertise en talenten inzetten voor dit maatschappelijke vraagstuk.'
Het monster op tafel
“De opgave ligt bij ons iedere dag op tafel: het terugdringen van ondermijnende criminaliteit en de ontwrichtende effecten daarvan op onze samenleving. Het monster kijkt je dagelijks recht in je gezicht. Daarbij past maar één logische werkwijze: opgavegericht. We beginnen bij het maatschappelijke vraagstuk. Bij het monster. En van daaruit werken we met alle mensen – de DGO-community, alle partners, het hele netwerk -en middelen die we hebben – preventief én repressief, publiek en privaat - aan de beste strategie om het beest te raken. Samen. En slim.”
