Een mondiale eiwittransitie is nodig om de honger in de wereld uit te bannen. En ook om de opwarming van de aarde tegen te gaan. De economische belangen zijn echter groot en daardoor komt de transitie moeilijk op gang. Dat zegt Marcel Beukeboom, permanent vertegenwoordiger van Nederland bij drie VN-instellingen in Rome.
Beukeboom was tot de zomer van 2021 klimaatgezant van Nederland. In augustus van dit jaar is hij naar Rome verhuisd. Daar vertegenwoordigt hij ons land bij de FAO, het wereldvoedselprogramma WFP en het internationale fonds voor agrarische ontwikkeling IFAD.
Politieke arena
Die drie organisaties spelen een belangrijke rol bij de uitbanning van de honger in de wereld. De transitie van dierlijke naar plantaardige eiwitten staat daarom regelmatig in Rome op de agenda. Beukeboom: “Sterker nog, al in 2012 heeft de FAO een wetenschappelijk rapport gepubliceerd waarin staat dat de veehouderij een grote impact heeft op de honger in de wereld, de biodiversiteit en het klimaat. Toch heeft dat niet geleid tot beleid. De neuzen in de politieke arena staan namelijk niet in dezelfde richting, want de eiwittransitie kent winnaars en verliezers.”
Lees verder onder foto
Dat de eiwittransitie nodig is, staat volgens Beukeboom buiten kijf. Het bereiken van een aantal belangrijke Sustainable Development Goals (SDG) van de VN maakt dat noodzakelijk. Hierbij gaat het niet alleen om uitbanning van honger (SDG 2), maar ook om bijvoorbeeld verantwoorde productie en consumptie (SDG 12).
Economische belangen
“Met zijn Nationale Eiwitstrategie kiest Nederland voor meer balans tussen dierlijke en plantaardige eiwitten, zowel qua productie als consumptie”, zegt Beukeboom. “Die omwenteling ligt in Nederland al gevoelig, mondiaal zijn de tegenstellingen nog groter. Neem een vleesproducerend land als Argentinië. Vertegenwoordigers van dat land zitten er hier in Rome bovenop en proberen te voorkomen dat hun economische belangen worden geschaad. Dat is logisch, maar leidt er wel toe dat hier in Rome tot nu toe geen helder beleid tot stand komt.”
Toename vleesconsumptie
In veel ontwikkelende landen neemt de vleesconsumptie toe. Dat leidt tot meer vraag en dus tot een hogere vleesproductie en meer transport. “Als de vleesconsumptie in Azië en Afrika groeit tot het niveau van Nederland of de VS, is dat een ramp voor het mondiale ecosysteem. Dat kan de aarde gewoon niet aan. Maar wie zijn wij om tegen consumenten in andere landen te zeggen dat zij geen vlees mogen eten?”
Wettelijke maatregelen
Hij wijst erop dat ook in Nederland al jaren wordt gedebatteerd over meer balans tussen consumptie van dierlijke en plantaardige eiwitten. “Dat is een lastig vraagstuk. Voor de volksgezondheid is het goed om minder zout, minder suiker, minder vet en minder dierlijk eiwit te eten. Dat kun je in principe met wettelijke maatregelen realiseren, bijvoorbeeld door de btw op ongezonde voeding te verhogen en die op gezonde producten te verlagen. Tot een besluit is het nog niet gekomen.”
'Minder honger lukt niet met beleid op deelgebieden. Landbouwproductie, armoede, klimaat, transport, biodiversiteit; het hangt allemaal met elkaar samen'
Transformatie voedingssysteem
Toch is Beukeboom niet pessimistisch. Hij wijst op de uitkomsten van de Food Systems Summit, de VN-conferentie die eind september 2021 in New York werd gehouden. “Op die mondiale bijeenkomst is gekozen voor een integrale aanpak van het voedselvraagstuk. Het hele systeem moet worden getransformeerd. Minder honger lukt niet met beleid op deelgebieden. Landbouwproductie, armoede, klimaat, transport, biodiversiteit; het hangt allemaal met elkaar samen. Op de summit in New York is vastgelegd dat de FAO als eerste verantwoordelijk is om de gewenste systeemtransitie te coördineren. De eiwittransitie is daar onderdeel van. Aan mij als permanent vertegenwoordiger van Nederland de taak om daar bij de VN in Rome aan te trekken.”
Lees verder onder foto
Kortetermijnbelangen
Hij gaat ervan uit dat de druk op de veehouderij gaat toenemen. “De landbouw is wereldwijd verantwoordelijk voor 34% van de klimaatemissies. Het aandeel van de veehouderij in dat percentage is groot. Die cijfers komen natuurlijk aan de orde op de klimaattoppen. Vleesverwerkende bedrijven en bijvoorbeeld soja-producerende landen zetten dan de hakken in het zand. Hun kortetermijnbelangen zijn in het geding. Juist daarom moet er multilateraal beleid gemaakt worden voor de lange termijn, waarbij ook rekening wordt gehouden met economische belangen. Anders komen we geen stap verder.”
Innovaties in Nederland
De Nederlandse agrofoodsector kan een belangrijke bijdrage leveren aan de mondiale eiwittransitie, zegt Beukeboom. “In Nederland vinden belangrijke innovaties plaats. Bedrijven in ons land lopen bijvoorbeeld voorop in de insectenbranche. Bedrijven doen onderzoek naar de teelt van eiwitgewassen zoals lupine en veldbonen. En vergeet niet het succesvolle onderzoek dat in Wageningen wordt gedaan naar vermindering van de klimaatemissie uit de veehouderij. Delen van die kennis kan wereldwijd leiden tot een transformatie van het voedselsysteem.”
Verbeteren of transformeren
Hij zet hierbij een kanttekening. “We kunnen het veehouderijsysteem op punten verbeteren, bijvoorbeeld door met minder water, meststoffen en chemische middelen meer eiwitten te produceren. We kunnen ook het hele voedselsysteem transformeren.” Hij maakt daarbij een vergelijking met de energietransitie. “In principe kunnen we alle benzineauto’s vervangen door elektrische auto’s. Dat is een flinke stap vooruit. Maar ook een e-auto heeft een grote ecologische voetafdruk. Beter is om het mobiliteitsvraagstuk breder te benaderen. Lopen, fietsen en digitaal vergaderen heeft nog veel meer impact. Dat geldt voor het voedseldomein idem dito.”
Permanente vertegenwoordiging van Nederland bij FAO, WFP en IFAD
E-mail: ROF@minbuza.nl
November 2021
