Filosoof Marli Huijer

Eerst een persoonlijke vraag: lukt het nog een beetje met de 1,5 meter en het vermijden van grote groepen mensen?
“Ik doe mijn best, maar het wil maar niet wennen. Aan dat ‘ge-Zoom’ krijg ik een steeds grotere hekel. Onlangs had ik weer eens een coronaproof optreden voor een echt publiek. Wat een verademing. Een mens heeft levensecht contact nodig, je kunt niet te lang zonder. Maar ik houd me wel aan de regels, al blijft het schipperen. Zo is het in de trein vaak te druk om de 1,5 meter regel na te leven. Op die momenten ga ik gewoon maar eersteklas zitten. Daar is vaak ruimte genoeg.”

Zit Nederland op de goede weg in de aanpak van het coronavirus?
“Hm… ik vind dat beleid moet worden gevoerd op basis van een doordachte afweging van enerzijds wetenschappelijke waarheden en anderzijds de maatschappelijke gevolgen. De regering had in de eerste weken meer naar het RIVM kunnen luisteren. Zo ben ik van meet af aan erop tegen geweest dat de scholen dichtgingen. Het was al bekend dat kinderen niet ernstig ziek worden van het virus. Het Zweedse model heeft mijn voorkeur. Tegelijkertijd realiseer ik me dat de beste stuurlui aan wal staan. De crisis is gewoon complex. Ik denk dat we over een paar jaar nog steeds niet weten wat nou de juiste aanpak zou zijn geweest.”

Is de coronacrisis te vergelijken met de val van de Berlijnse Muur of 9/11? Of zal het slechts een rimpeling in de geschiedenis zijn?
“Heel veel staat of valt met de economie. Als de wereldwijde economie zwaar in verval raakt door de coronacrisis, heeft dat grote politieke consequenties. Een hoge werkloosheid leidt tot onvrede, discriminatie, polarisatie en een sterke roep om populistische leiders.”

In dat geval is de coronacrisis het begin van een periode met meer ellende en rampspoed?
“Je moet altijd optimistisch zijn op basis van pessimisme. Waarmee ik bedoel te zeggen: wees waakzaam. Het ‘kwaad’ is altijd ergens latent aanwezig in de wereld. Het gaat niet vanzelf goed, daarin moet je blijven investeren. En ja, in een pessimistische bui denk ik dat we tegen de gevarenzone aanzitten. De wereldbevolking blijft maar groeien, de klimaatverandering gaat nog harder dan voorspeld, de verschillen tussen rijk en arm nemen niet af en dan hebben we het nog niet eens gehad over het migratieprobleem. Allemaal ingrediënten voor een verdere polarisatie.”

Wat zou je de Nederlandse politici willen meegeven?
“Communiceer en formuleer goed het belang om te investeren in de veerkracht van de samenleving. En versterk de cohesie die de samenleving in zich heeft. Zo bouw je een buffer op tegen de wat meer extremistische krachten binnen een gemeenschap.”

Hoe moeten ze dat doen?
“Gebruik dezelfde tactiek die de populisten inzetten: de kracht van de herhaling. Vertel keer op keer jouw verhaal over welke waarden belangrijk zijn. En neem zo nu en dan een ‘filosofische break’. Denk na over de gevolgen van de beslissingen die je gaat nemen: zo was het op slot gooien van de verpleeghuizen te weinig doordacht. Het had soms tot gevolg dat stervende mensen geen passend afscheid konden nemen van hun dierbaren. Dat gaat te ver en roept te veel weerstand op.”

Wat vind je van bewegingen als ‘Viruswaarheid’?
“Ze tarten de autoriteit van wetenschappers en de overheid. Dat kan gevaarlijk zijn als ze overgaan tot complotdenken en zich scharen in het rijtje van mensen die denken dat de aarde plat is, of mensen die klimaatverandering ontkennen. Social media spelen hierin een belangrijke rol; die kunnen verbinden, maar ook heel makkelijk ‘verkeerde waarheden’ verkondigen.”

Leert de wereld iets leren van deze crisis?
“Ik durf het niet te zeggen. Het is historisch volkomen nieuw dat één enkel virus uit China talloze lockdowns wereldwijd weet te veroorzaken. Dus ik weet ook niet welke lessen we leren van deze coronacrisis. Daarbij; door de impact van social media is het steeds moeilijker te voorspellen welke kant de wereld zich op beweegt.”

Waar vertrouw je op?
“Onze EU-leiders, en ook onze eigen regering, zijn gelukkig competent. Zij zijn zich er terdege van bewust dat polarisatie kan worden voorkomen als we de economie aan de praat weten te houden. Met passende steunmaatregelen en met projecten voor verdeling van banen, wordt hier goed op geanticipeerd. Het is daarbij van belang dat de EU-landen goed met elkaar blijven samenwerken. En dat we de beloftes en verdragen die we met elkaar hebben gesloten, blijven nakomen. Daar wordt tot nu toe in geïnvesteerd. Dat is grote winst. Ik hoop ook dat de jongeren van deze tijd beseffen hoe uniek het is dat we in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog, met uitzondering van de oorlog in voormalig Joegoslavië, in vrede leven. Dat is dankzij alle goede verdragen en afspraken tussen de onderlinge landen. Onderschat dat niet.”

Is er nog een ontsnappingsroute om het coronavirus te overwinnen?
“Het ei van Columbus heb ik niet. Maar het lijkt mij alleraardigst en zinvol om kleinschalige sociale experimenten op te zetten. Zoek bijvoorbeeld in een stad een groep studenten die op vrijwillige basis wil meewerken om op een gecontroleerde manier het coronavirus onder hen te laten uitbreken. We kunnen dan nauwgezet onderzoeken wat de werkelijke gevolgen zijn. En dus bijvoorbeeld beter bepalen of de hogescholen en universiteiten weer open kunnen. Aan de hand van de informatie uit dit soort onderzoeken kunnen we gedifferentieerder omgaan met het virus. Want het op grote schaal dichtgooien van hele steden of niet laten doorgaan van activiteiten hebben te veel nadelige effecten voor grote groepen in de samenleving. Die onvrede moet je niet willen. Kijk lokaal wat wel mogelijk is. Op die manier krijg je de samenleving weer in beweging om uit deze pandemie te komen. In plaats van angstig niets te doen, moeten we met experimenten onderzoeken wat wel mogelijk is.”

Terugkomend op de 1,5 meter in de trein. Wat doe je als een conducteur je aanspreekt dat je geen kaartje hebt voor de eersteklas?
“Dan houd ik een gloedvol betoog over hoe het intermenselijk verkeer werkt. En neem ik een eventuele boete op de koop toe. Maar even zonder gekheid: die 1,5 meter is niet tot in lengte van jaren vol te houden. Ik was onlangs met een vriendin op vakantie. Dan zit je toch niet steeds op 1,5 meter van elkaar? Menselijke waarden als troosten, er voor elkaar zijn, kun je niet te lang naast je neer leggen. Natuurlijk binnen de grenzen van wat veilig is, maar je kunt mensen niet dwingen elkaar niet aan te raken. Geen wetenschap die het daarover met mij oneens is.”