Tekst Marc Mijer
Foto Tineke Dijkstra (paviljoen) en Suzanne van de Kerk (portret)
Noblesse oblige. Toen Sandra Nap werd uitgeroepen tot Circular Hero 2022, schreef zij een brief aan de ministers die betrokken zijn bij de energie- en circulaire transitie, over het CO2-budget. “Een papieren brief”, benadrukt zij. “Want zo wist ik zeker dat het document fysiek aanwezig was op de departementen, en dat ze er niet omheen konden.” Inmiddels zijn diverse ambtenaren bij Holland Houtland op bezoek geweest. Sandra heeft haar momentum verzilverd. Het is typerend voor haar directe werkwijze -ze wordt bestempeld als een revolutionair. Met Holland Houtland propageert ze biobased bouwen (samengevat: CO2-vriendelijk bouwen met natuurlijke, hernieuwbare materialen zoals hout, stro en hennep). Dat gebeurt op de drie sporen kennisdeling, het verbinden van vraag en aanbod en de ontwikkeling van nieuwe waarderings- en financieringsmodellen.
Maatschappijhistoricus Sandra Nap is directeur-eigenaar van Holland Houtland, waarin ze samen met Chantal van Schaik werkt aan het opschalen van biobased bouwen.
Toen Holland Houtland in 2019 het licht zag, kreeg Sandra te horen: ‘jullie denken toch niet dat alles biobased gebouwd kan worden?’ Haar antwoord: ‘wij denken van wel.’ De vervolgopmerking: ‘maar dan vallen er bedrijven om.’ Sandra: ‘is dat ons probleem?’ Want, zo vindt zij, het roer moet om. En bedrijven die alles op de oude manier blijven doen, hebben straks geen bestaansrecht meer. Het klinkt compromisloos, en zo bedoelt ze het ook. “Wij doen alleen dingen die maximale impact hebben. We zijn klaar met de zogenaamde knelpunten en belemmeringen rondom biobased bouwen. De reguliere bouw heeft ook knelpunten. Daar moeten we gewoon mee dealen. Dus hup, aan de slag.” Dat leidt bij Holland Houtland tot een waaier aan activiteiten. Zo worden woningcorporaties bijgestaan bij de bouw van hun eerste biobased woningen. Eerst op strategisch niveau, vervolgens concreet tijdens de uitvoering met een hulplijn voor inkoop, techniek en organisatieverandering. Maar er ligt ook weer een nieuwe bedrijvengids, met een overzicht van leveranciers van circulaire concepten en componenten. Handig voor gemeenten, woningcorporaties en projectontwikkelaars die biobased willen bouwen. “Onze gids laat zien: het nieuwe normaal bestaat al. Alles wat je nodig hebt voor biobased bouwen is beschikbaar.”
Niet-bouwen
Inspirerend vindt Sandra bedrijven die biobased bouwen opschalen en uit de sfeer van de pilots halen. Ze noemt bouwgroep Dijkstra Draisma dat grond aankocht voor de teelt van het biobased isolatiemateriaal lisdodde, Plegt-Vos met de nieuwe gerobotiseerde fabriek voor de bouw van prefab huizen, het modulaire houten bouwsysteem van Sustainer.home, de houtbouw van De Groot Vroomshoop en het Natuurhuis van Ballast Nedam. Ze vindt alleen het woord ‘bouwen’ overschat. “We zouden vaker aan niet-bouwen kunnen denken. Er valt veel sociaal op te lossen. Als je bijvoorbeeld de kostenverdelersnorm verandert, en mensen met een bijstand niet meer kort als ze gaan samenwonen, zullen ze eerder hun woning verlaten. Zo komen er meer woningen vrij. Daarnaast zie ik kansen voor transformatie en uitbreiding van bestaande bouw. Architecten hebben goede ideeën over optoppen en aanplakken. Met biobased materialen, die lichtgewicht zijn, kan dat heel goed. Het is één van de eigenschappen die biobased ook zeer geschikt maakt voor bouw in aardbevings- en inklinkingsgebieden.”
“Veel mensen zeggen: ik doe het voor mijn kinderen. Maar ik doe het voor mijn vader."
Geen excuus
Die brief aan de ministers over het CO2-budget1, wat stond daar eigenlijk in? “Kort gezegd: neem de maximale opwarming van de aarde met 1,5 graad als uitgangspunt voor de ruimte binnen dat budget. En op is op. Dan komt biobased bouwen in beeld, want dat stoot geen CO2 uit, mede omdat biobased materialen ook CO2 opslaan.” Dat laatste is relatief onontgonnen gebied, terwijl het een rol zou moeten spelen bij de waarderings- en financieringsmodellen van biobased bouwprojecten. Typisch Holland Houtland: het ontwikkelde een tool om deze CO2-opslag zichtbaar te maken, gekoppeld aan Sustainable Development Goals. Zo kan niemand nog het excuus aanvoeren dat CO2-opslag een vaag begrip is. Waar haalt Sandra de motivatie vandaan om op zoveel manieren te knokken voor biobased bouwen? “Veel mensen zeggen: ik doe het voor mijn kinderen. Maar ik doe het voor mijn vader. Hij is 80. Dus als over 5 jaar het CO2-budget op is, maakt ook hij de gevolgen ten volle mee.”
_________
1 Introductie van een nieuw instrumentarium zoals een CO2-budget, waaraan Sandra Nap refereert in dit interview, maakt geen deel uit van de beleidsagenda voor circulair bouwen. De inhoud van de Kamerbrief over de beleidsagenda is verwerkt in hoofdstuk 3.3 van het Nationaal Programma Circulaire Economie.
